Soạn bài Nhớ đồng – Ngữ văn 11 Kết nối tri thức (Chi tiết)

Soạn bài Nhớ đồng ngắn nhất mà vẫn đủ ý được biên soạn bám sát sách Ngữ văn lớp 11 Kết nối tri thức giúp học sinh soạn văn 11 dễ dàng hơn.

Trước khi đọc – Soạn bài Nhớ đồng

Câu hỏi 1 trang 56 SGK Ngữ văn 11 Tập 1: Theo trải nghiệm của bạn, một nỗi nhớ thường được khởi đầu và phát triển như thế nào?

Trả lời:

– Nỗi nhớ thường bắt nguồn từ việc chúng ta trân trọng, bị cuốn hút bởi một điều gì đó mà không thể ở gần nhau.

– Nỗi nhớ gia tăng khi tình cảm đó trở nên sâu đậm hơn, khi chúng ta hồi tưởng lại những kỷ niệm được nuôi dưỡng bởi các kết nối tinh thần.

Câu hỏi 2 trang 56 SGK Ngữ văn 11 Tập 1: Hãy tưởng tượng về cách bạn mở đầu một sáng tác ngôn từ có nội dung thể hiện nỗi nhớ của bản thân. Điều gì sẽ được nói đến trước hết? Vì sao?

Trả lời:

Nếu em bắt đầu một tác phẩm viết thể hiện nỗi nhớ của mình, thì đối tượng của nỗi nhớ sẽ được nhắc đến trước tiên để giúp người đọc dễ dàng hình dung và tạo ấn tượng sâu sắc về nỗi nhớ trong tác phẩm.

Đọc văn bản – Soạn bài Nhớ đồng

Gợi ý trả lời câu hỏi trong văn bản

Câu 1: Tiếng hò có mối quan hệ như thế nào với nỗi nhớ?

Nỗi nhớ được khơi gợi qua tiếng hò. Tiếng hò xuất hiện nhiều lần trong văn bản và cũng là biểu tượng cho quê hương xứ Huế của tác giả.

Câu 2: Các hình ảnh hiện lên ở đây có đặc điểm gì?

– Những hình ảnh như: cồn thơm, ruồng tre, ô mạ xanh tươi, nương khoai ngọt và sắn bùi, chiều sương phủ đồng bãi, xóm làng, con đường quen thuộc, xóm nhà tranh,…

– Đặc điểm chung: Tất cả đều là những hình ảnh đồng quê mộc mạc, gần gũi, thân thương gợi lên trong nỗi nhớ của tác giả.

Câu 3: So với khổ thơ thứ nhất, khổ thơ này có điểm gì giống và khác?

– Điểm giống nhau: Cả hai đều là những đoạn thơ ngắn gồm hai câu, cùng mô tả không gian buổi trưa tĩnh lặng.

– Điểm khác nhau:

• Khổ 1 gợi lên nỗi nhớ qua âm thanh của tiếng hò.
• Khổ 3 gợi lên nỗi nhớ qua hình ảnh ruộng đồng và cảnh quê hương.

Câu 4: Hãy tưởng tượng về hình ảnh “bàn tay … vãi giống tung trời”.

– Đó là đôi bàn tay của những người nông dân chân chất, mộc mạc đang miệt mài làm việc trên cánh đồng. 

– Đôi bàn tay ấy gieo hạt giống xuống đất, mang đến cho cuộc đời những giá trị tinh túy và đầy yêu thương.

Câu 5: Đối tượng được gọi là “hồn thân” ở đây gồm những ai?

Những đối tượng được gọi là “hồn thân” ở đây bao gồm: người nông dân và mẹ.

Câu 6:“Tôi” ở khổ thơ này có sự phát triển như thế nào so với “tôi” ở khổ thơ trên?

– “Tôi” trong khổ thơ trên là tác giả trong những ngày lang thang, mải mê đi tìm kiếm chân lý và lý tưởng sống cho cuộc đời mình.

– “Tôi” trong khổ thơ này là tác giả đã tìm thấy lẽ sống, được soi rọi bởi ánh sáng của mặt trời chân lý.

Câu 7: Hình ảnh “cánh chim buồn nhớ gió mây” biểu đạt cảm xúc gì của nhân vật trữ tình?

Hình ảnh “cánh chim buồn nhớ gió mây” thể hiện khát vọng được tự do như cánh chim tung bay giữa trời cùng gió và mây, thoát khỏi cảnh lao tù để trở về bên đồng đội. Người chiến sĩ cách mạng với ngọn lửa nhiệt huyết mạnh mẽ mong muốn được thoát ra khỏi nhà tù, để tiếp tục con đường cách mạng và sống trọn vẹn với lý tưởng cháy bỏng của mình, thay vì bị giam cầm như một chú chim bị nhốt trong lồng.

Sau khi đọc – Soạn bài Nhớ đồng

Nội dung chính: Bài thơ là lời tâm sự sâu lắng về cuộc đời, niềm khao khát tự do và lòng say mê cách mạng của nhân vật trữ tình. Đồng thời, tác phẩm thể hiện khát vọng tự do, tình yêu đối với nhân dân, đất nước và niềm yêu quý cuộc sống của chính tác giả.

Gợi ý trả lời câu hỏi sau khi đọc:

Câu 1 trang 58 SGK Ngữ văn 11 Tập 1: Theo bạn nhan đề “Nhớ đồng” đã bao quát được toàn bộ nội dung cảm xúc của bài thơ hay chưa? Vì sao? Nên hiểu như thế nào về nghĩa của từ “đồng” trong nhan đề?

Trả lời:

– Nhan đề “Nhớ đồng” đã khái quát toàn bộ cảm xúc của bài thơ, bởi nó thể hiện tình yêu sâu nặng và nỗi nhớ khắc khoải của nhà thơ dành cho quê hương và đồng bào.

– Từ “đồng” trong ngữ cảnh này có thể hiểu là cả cánh đồng quê và đồng bào.

Câu 2 trang 58 SGK Ngữ văn 11 Tập 1: Bạn có nhận xét gì về đặc điểm hình thức và nội dung trong các khổ thơ 1, 4, 7, 13 trong văn bản? Các khổ thơ này được phân bố theo “quy luật” nào?

Trả lời:

– Về hình thức: Các đoạn thơ chỉ gồm 2 câu, mở đầu bằng cụm từ “Gì sâu bằng…”.

– Về nội dung: Những khổ thơ này đều truyền tải một cảm xúc chung là nỗi nhớ quê hương da diết của tác giả, được thể hiện qua hình ảnh tiếng hò và những buổi trưa thanh bình ở quê nhà.

– Về quy luật: Các khổ thơ tuân theo quy tắc đan xen, lặp lại giữa các câu, khổ 1 với 7 và khổ 4 với 13, tạo nên một cấu trúc vòng tròn, thể hiện nỗi nhớ da diết, cháy bỏng và không ngừng lặp đi lặp lại của người chiến sĩ cộng sản tràn đầy tình yêu nước.

Câu 3 trang 58 SGK Ngữ văn 11 Tập 1: Hệ thống hình ảnh trong bài thơ đã biểu đạt được những nội dung gì? Bạn hiểu và đánh giá như thế nào về cách tác giả đan cài, phối hợp và sắp xếp các cụm hình ảnh?

Trả lời:

– Hệ thống hình ảnh đã thể hiện rõ tâm trạng của nhà thơ, chất chứa nỗi nhớ quê hương, đồng đội và khát khao tự do.

– Đầu tiên là những hình ảnh về bức tranh đồng quê, tiếp đến là hình ảnh những người nông dân chăm chỉ lao động, sau đó là hình ảnh về những người đồng đội, và cuối cùng là nỗi nhớ của tác giả về chính mình trong những ngày đã qua. => Tác giả diễn đạt nỗi nhớ theo trình tự từ tổng thể đến chi tiết.

>> Xem thêm: Soạn bài Chí phèo

Câu 4 trang 58 SGK Ngữ văn 11 Tập 1: Từ “đâu” xuất hiện bao nhiêu lần và đóng vai trò gì trong cấu tứ của bài thơ?

Trả lời:

– Từ “đâu” xuất hiện 10 lần.

– Điệp từ “đâu” liên tục lặp lại trong các khổ thơ, mở rộng nỗi nhớ bao la của nhà thơ. Nó khơi dậy những hồi ức và nỗi thương nhớ về tất cả những gì đã gắn bó sâu sắc với tác giả. Khi đôi chân bị cùm, đôi mắt bị giam hãm trong bốn bức tường của nhà lao, nhà thơ chỉ còn có thể lắng nghe và cảm nhận bằng tâm hồn nhạy cảm của mình.

Câu 5 trang 58 SGK Ngữ văn 11 Tập 1: Phân tích tác dụng nghệ thuật của việc luân phiên câu hỏi, câu kể và câu cảm trong văn bản.

Trả lời:

– Tác dụng nghệ thuật của việc luân phiên giữa câu hỏi, câu kể và câu cảm trong văn bản:

– Khơi gợi một nỗi ám ảnh mạnh mẽ về sự nhớ nhung sâu sắc và cảm giác cô đơn tận sâu trong lòng của nhà thơ.

– Việc kết hợp linh hoạt giữa câu hỏi, câu kể và câu cảm thể hiện sự thấu hiểu sâu sắc của nhà thơ đối với hoàn cảnh tù đày mà ông đang phải chịu đựng.

Câu 6 trang 58 SGK Ngữ văn 11 Tập 1: Theo bạn, hình ảnh nào trong bài thơ mang tính tượng trưng, rõ nét hơn cả? Hãy làm rõ tính tượng trưng ở hình ảnh ấy?

Trả lời:

– Hình ảnh trong bài thơ mang tính tượng trưng, nổi bật nhất là hình ảnh tiếng hò quê hương.

– Cảm hứng của nhà thơ được khơi dậy từ âm thanh đặc biệt – tiếng hò quê nhà.

– Tiếng hò vang lên cô đơn, lẻ loi trong buổi trưa yên tĩnh, sâu lắng => Gợi lên nỗi buồn, sự hiu quạnh, phù hợp với tâm trạng của người tù.

– Điệu hò gợi nhớ về những làn điệu dân ca xứ Huế đầy mộng mơ và trữ tình.

Câu 7 trang 58 SGK Ngữ văn 11 Tập 1: Bài thơ cho thấy điều gì về tâm trạng, phẩm chất, lí tưởng của nhân vật trữ tình? Nêu cảm nhận của bạn về những cảm xúc, tâm tình của tác giả được bộc lộ trong bài thơ.

Trả lời:

– Tâm trạng, phẩm chất, lý tưởng của nhân vật trữ tình: Tác giả diễn tả nỗi nhớ quê hương, đồng bào sâu sắc của nhà thơ. Từ đó, khát vọng tự do, khao khát hành động và lý tưởng mang lại độc lập cho dân tộc, ấm no cho quê hương càng trỗi dậy mạnh mẽ trong lòng nhà thơ.

– Cảm nhận: Đây là cảm xúc và tâm trạng của một chiến sĩ cộng sản với khát vọng mãnh liệt được tự do hành động. Nỗi nhớ quê hương, con người và bản thân mình thể hiện tình yêu tha thiết với cuộc sống bên ngoài nhà tù, được bao phủ bởi tình yêu Tổ quốc và khát vọng tự do.

>> Xem thêm: Soạn bài Tràng giang

Kết nối đọc – viết

Bài tập trang 58 SGK Ngữ văn 11 Tập 1: Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) làm sáng tỏ mối liên hệ giữa các chi tiết, hình ảnh đã làm nên thế giới cảm xúc “nhớ đồng” trong bài thơ.

Đoạn văn tham khảo

Tố Hữu đã thể hiện nỗi “nhớ đồng” của mình qua những hình ảnh vô cùng gần gũi và quen thuộc. Những hình ảnh này gắn kết chặt chẽ, cùng nhau làm nổi bật tâm trạng của người tù cách mạng. Hình ảnh đồng quê được khắc họa rõ nét qua nỗi nhớ da diết của tác giả: đồng ruộng với những cồn thơm, ô mạ xanh mơn mởn, nương khoai sắn ngọt bùi; xóm nhà lặng yên và con đường mòn trải dài theo thời gian. Tất cả đều là những cảnh sắc mộc mạc, thân thương.

Từ nỗi nhớ đồng quê, nhà thơ lại nhớ về những người nông dân cần cù, nhớ về người mẹ hiền hậu của mình. Những nỗi nhớ ấy, cùng với thực tại tù túng, đã thôi thúc trong lòng nhà thơ ký ức về những ngày gian nan tìm kiếm chân lý và niềm hạnh phúc vô bờ khi ông được giác ngộ lý tưởng Cách mạng. Toàn bộ bài thơ ngập tràn nỗi nhớ thương da diết, khắc khoải, khiến người đọc càng thêm cảm phục hình ảnh người chiến sĩ cách mạng – nhà thơ Tố Hữu.