Soạn bài Lời tiễn dặn | SGK Ngữ văn 11 Kết nối tri thức

Hướng dẫn soạn bài Lời tiễn dặn sách Kết nối tri thức, trả lời câu hỏi trong SGK Ngữ văn 11 giúp việc soạn văn của các em trở nên dễ dàng hơn.

Trước khi đọc | Soạn bài Lời tiễn dặn

Câu hỏi 1 trang 102 SGK Ngữ văn 11 Tập 1: Hãy chia sẻ đôi điều về một truyện thơ bạn từng biết hay từng đọc (nhan đề, tác giả, nội dung tác phẩm…).

Trả lời:

– Truyện thơ: Lục Vân Tiên – Nguyễn Đình Chiểu

– Nội dung: Tập thơ kể về cuộc đời đầy gian truân của Lục Vân Tiên và câu chuyện tình yêu đầy cảm động giữa chàng và nàng Kiều Nguyệt Nga. Truyện mang thông điệp nhân văn sâu sắc rằng người sống hiền lành sẽ gặp điều tốt lành, còn kẻ

Câu hỏi 2 trang 102 SGK Ngữ văn 11 Tập 1: Hãy nhớ lại một tác phẩm (thuộc bất kì thể loại nào) có kể một câu chuyện tình yêu đã thực sự gây ấn tượng với bạn. Theo em, điều gì khiến tình yêu trở thành đề tài bất tận của văn học?

Trả lời:

Câu chuyện tình yêu đã để lại ấn tượng sâu sắc trong em là mối tình giữa Lục Vân Tiên và Kiều Nguyệt Nga trong tác phẩm “Lục Vân Tiên” của Nguyễn Đình Chiểu.

Trong câu chuyện này, dù Kiều Nguyệt Nga phải chịu đựng nỗi đau chia xa, tình cảm của nàng dành cho Lục Vân Tiên vẫn luôn kiên định và chung thủy. Thậm chí, nàng đã chọn cái chết để bảo vệ tấm lòng son sắt của mình, nhưng may mắn được cứu sống.

Cuối cùng, lòng chung thủy và sự kiên định của nàng đã được đền đáp bằng một kết thúc viên mãn cùng Lục Vân Tiên.

Theo em, để tình yêu trở thành một đề tài vĩnh cửu trong văn học, tình yêu đó cần phải đẹp đẽ, chẳng hạn như tình yêu đôi lứa, tình cảm gia đình… Và ẩn sau những tình cảm đó phải là vẻ đẹp của những đức tính, phẩm chất cao quý.

Đọc văn bản | Soạn bài Lời tiễn dặn

Gợi ý trả lời câu hỏi trong bài đọc

1. Hình dung về bối cảnh câu chuyện

Bối cảnh: Cô gái và chàng trai từng yêu nhau sâu đậm, nhưng cuối cùng không thể ở bên nhau; cô gái phải kết hôn với người khác.

2. Chú ý cách diễn tả đầy hình ảnh về tâm trạng của cô gái

Hình ảnh những chiếc lá ớt, lá cà, lá ngón – những loại lá chứa độc tố, thể hiện nỗi đau đớn, u sầu của cô gái trên đường về nhà chồng, nhưng vẫn luyến tiếc ngoái lại nhìn người yêu dấu.

3. Chú ý cách cư xử khác thường nhưng hoàn toàn hợp lí của chàng trai

Anh có những cử chỉ và hành động như muốn kéo dài khoảnh khắc bên nhau, để có thể gần gũi, ôm ấp thân hình mảnh mai ấy, cảm nhận hương thơm từ vải quấn quanh người và hơi ấm từ cơ thể. Anh chăm sóc và nâng niu đứa con của cô gái, như thể đó là con của chính mình.

4. Cảm nhận niềm thương xót của chàng trai khi chứng kiến tình cảnh của người yêu ở nhà chồng.

Vội nâng chị dậy, phủi áo, chải tóc khi chị bị chồng đánh ngã lăn miệng cối gạo, bên máng lợn vầy

Anh đi chặt tre làm ống thuốc cho chị “khỏi đau”

⇒ Những hành động này thể hiện sự cảm thông sâu sắc và tình yêu trong sáng, mãnh liệt của chàng trai, dù biết tình cảm ấy không được đáp lại.

5. Lời thề nguyền thủy chung được diễn tả như thế nào?

Anh xót xa nói tới nguyện ước chung thủy, son sắt:

“Đợi tới tháng Năm lau nở/ Đợi mùa nước đỏ cá về… chim tăng ló gọi hè”

“Không lấy nhau được mùa hạ, ta sẽ lấy nhau mùa đông.

Không lấy nhau thời trẻ, ta sẽ lấy nhau khi góa bụa về già”

⇒ Những lời nói nghe ai oán và đầy u buồn, khi lời thề quyết tâm được thốt ra trong nước mắt, ẩn chứa trong đó là một sự quyết tâm sắt đá của hai người yêu nhau.

* Sau khi đọc | Soạn bài Lời tiễn dặn

Nội dung chính:

Văn bản thể hiện nỗi đau đớn và xót xa của chàng trai khi tiễn người mình yêu về nhà chồng, đồng thời chứng kiến cảnh cô bị người chồng đánh đập. Đoạn trích chính là sự khát khao hạnh phúc, mong muốn có được tình yêu của chàng trai dành cho cô gái.

Gợi ý trả lời câu hỏi sau khi đọc

Câu 1 trang 106 SGK Ngữ văn 11 Tập 1: Qua hai lời tiễn dặn trong đoạn trích, người đọc có thể nắm bắt được điều gì về bối cảnh của câu chuyện?

Trả lời:

Bối cảnh của câu chuyện diễn ra khi chàng trai và cô gái yêu nhau, nhưng do bố mẹ cô gái không chấp thuận, cô phải kết hôn với người khác. Khi thời gian ở rể đã kết thúc, cô phải theo chồng về nhà, và chàng trai – người yêu của cô – đến tiễn cô về nhà chồng.

Câu 2 trang 106 SGK Ngữ văn 11 Tập 1: Lời kể trong đoạn trích là của ai? So với một số tác phẩm viết bằng văn xuôi đã học, lời kể ở đây có điểm gì đặc biệt?

Trả lời:

Lời kể trong đoạn trích thuộc về người con trai. Khác với các tác phẩm văn xuôi đã học, điều đặc biệt ở đây là câu chuyện được kể từ góc nhìn của chính nhân vật trong truyện. Lời kể của nhân vật chính là lăng kính chủ quan, phản ánh chân thực và rõ nét nhất cảm xúc của chàng trai.

Câu 3 trang 106 SGK Ngữ văn 11 Tập 1: Nêu nhận xét về tâm trạng của cô gái trên đường về nhà chồng và cách thể hiện tâm trạng ấy trong lời tiễn dặn 1.

Trả lời:

Trước khi về nhà chồng: trước những lời tiễn dặn đầy tình cảm của chàng trai, cô gái không khỏi đau lòng và bứt rứt, bởi tình yêu sâu đậm và tấm lòng chung thủy của anh. Nỗi đau vì không thể đáp lại tình cảm đó khiến cô chỉ có thể chôn chặt trong lòng.

Khi về đến nhà chồng: cô gái dần trở lại trạng thái bình thường, chu toàn vai trò của một người vợ, người con dâu, và dường như tình cảm với chàng trai cũng dần phai nhạt.

→ Đó chỉ là những suy nghĩ của chàng trai, người khao khát được ở vị trí của người chồng hiện tại của cô, để có thể bày tỏ tình yêu và hạnh phúc bên cô, cùng xây dựng một tổ ấm riêng. Từ tâm trạng này, ta thấy được sự thủy chung và tình yêu mãnh liệt, vĩnh cửu của chàng trai dành cho cô gái.

>> Xem thêm: Soạn bài Con đường mùa đông <<

Câu 4 trang 106 SGK Ngữ văn 11 Tập 1: Qua toàn bộ đoạn trích, hình ảnh chàng trai hiện lên với những đặc điểm gì? Bạn thấy xúc động nhất với những biểu hiện nào của nhân vật này?

Trả lời:

Qua toàn bộ đoạn trích, hình ảnh chàng trai hiện lên là một người thủy chung, son sắt, luôn một lòng với người con gái mà anh yêu.

Điều khiến em xúc động nhất khi đọc bài thơ này là khi chàng trai nói mình muốn được chăm sóc và bồng bế những đứa con của cô gái. Vì quá yêu cô, anh sẵn sàng chấp nhận cả những đứa trẻ không phải con mình, bởi chỉ cần chúng mang một chút hơi thở của cô gái, đối với anh, điều đó đã đủ đáng trân trọng và quý giá.

Tình yêu ấy đã vượt qua mọi chuẩn mực đạo đức và những quy tắc trong xã hội, nhưng trong hoàn cảnh này, điều đó hoàn toàn có thể hiểu được, bởi tình yêu của chàng trai dành cho cô gái quá mãnh liệt và cháy bỏng, phá tan mọi rào cản xã hội.

Câu 5 trang 106 SGK Ngữ văn 11 Tập 1: So sánh nội dung lời thề nguyền thủy chung và cách thể hiện lời thề nguyền ấy trong hai lời tiễn dặn.

Trả lời:

Giống nhau: Cả hai đều thể hiện tình yêu sâu đậm và lòng thủy chung son sắt của chàng trai dành cho cô gái.

Khác nhau:

– Lời thề nguyền thứ nhất, “Chết ba năm hình còn treo đó… chung một mái, song song.”: Đây là lời thề nguyền đạt đến đỉnh điểm, xuất phát từ cái chết.

Chàng trai khẳng định rằng, dù dưới bất kỳ hình dạng, thân phận, hay trong bất kỳ hoàn cảnh nào, hai người vẫn sẽ mãi ở bên nhau. Cái chết dường như không còn đáng sợ nữa, bởi sự chung đôi và cùng sánh bước với cô gái mang lại cho chàng trai cảm giác hạnh phúc và xứng đáng.

– Lời thề thứ hai, “Lòng ta thương nhau… không ngoảnh, không nghe.”: Lời thề thủy chung trở nên giản dị và gần gũi hơn.

Không còn nhắc đến cái chết, mà thay vào đó là những hy vọng và mong ước thiết thực hơn như “trọn kiếp đến già,” “bền chắc như vàng, như đá,” “trăm lớp nghìn trùng.” Những lời này làm nổi bật lên niềm tin mãnh liệt vào một tương lai tươi sáng, nơi chàng trai và cô gái có thể được ở bên nhau trọn đời.

Câu 6 trang 107 SGK Ngữ văn 11 Tập 1: Qua tìm hiểu đoạn trích và phần giới thiệu chung về tác phẩm Tiễn dặn người yêu, hãy nêu nhận xét về sự khác nhau giữa một bài thơ trữ tình và một truyện thơ.

Trả lời:

Sự khác biệt giữa một bài thơ trữ tình và một truyện thơ:

– Thơ trữ tình tập trung vào việc thể hiện tư tưởng và tình cảm, làm sống dậy thế giới nội tâm của con người, giúp ta khám phá sâu hơn những suy tư, tâm trạng và nỗi niềm bên trong.

– Trong khi đó, truyện thơ mang lại vẻ đẹp và tính gợi cảm, truyền cảm mạnh mẽ nhờ ngôn ngữ thơ cô đọng, hàm súc, giàu hình ảnh và nhạc điệu. Việc phân dòng, gieo vần, ngắt nhịp và sử dụng thanh điệu… cũng góp phần làm tăng sức vang vọng và lan tỏa, thấm sâu vào lòng người đọc, truyền tải ý thơ một cách sâu sắc.

Câu 7 trang 107 SGK Ngữ văn 11 Tập 1: Đoạn trích cho biết điều gì về không gian tồn tại và đời sống văn hóa tinh thần của đồng bào dân tộc Thái – chủ nhân truyện thơ Tiễn dặn người yêu?

Trả lời:

Đoạn trích thể hiện khát khao mãnh liệt về tình yêu tự do và hạnh phúc lứa đôi của trai gái người Thái thời xưa. Họ là những nạn nhân đau khổ của chế độ hôn nhân bán gả, dẫn đến tình yêu tan vỡ và nỗi đau.

Tuy nhiên, qua đó, ta cũng thấy được tình cảm chân thành mà họ dành cho nhau: cùng nhau vượt qua khó khăn, sẵn sàng đối mặt với việc có thể chết bên nhau hoặc sống hạnh phúc cùng nhau.

>> Xem thêm: Soạn bài Một thời đại trong thi ca <<

Kết nối đọc viết | Soạn bài Lời tiễn dặn

Bài tập trang 107 SGK Ngữ văn 11 Tập 1: Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) phân tích một đoạn thơ trong văn bản Lời tiễn dặn đã để lại cho bạn những ấn tượng thực sự sâu sắc.

Đoạn văn tham khảo:

Đoạn thơ gây ấn tượng sâu sắc với em là:

“Chết ba năm hình còn treo đó;     

Chết thành sông, vực nước uống mát lòng    

Chết thành đất, mọc dây trầu xanh thắm,    

Chết thành bèo, ta trôi nổi ao chung,    

Chết thành muôi, ta múc xuống cùng bát,    

Chết thành hồn, chung một mái, song song.”

Việc sử dụng điệp cấu trúc “Chết…” làm nổi bật lời thề nguyền của chàng trai, thể hiện quyết tâm mãnh liệt của anh đã lên đến tận cùng. Chàng trai khẳng định rằng, dù có biến thành bất kỳ hình dạng hay dáng vẻ nào, họ vẫn sẽ mãi bên nhau, vai kề vai sánh bước.

Cái chết, tưởng chừng như là kết thúc, nhưng trong hoàn cảnh này lại trở thành sự giải thoát, đưa họ đến bên nhau mà không gì có thể chia cắt. Cách diễn đạt đầy hình ảnh này nhấn mạnh tình yêu chàng trai dành cho cô gái, một tình yêu vượt qua ranh giới giữa sự sống và cái chết, tìm kiếm hy vọng trong tận cùng chỉ để được ở bên nhau, dù trong bất kỳ thân phận nào. Tình cảm ấy thật mãnh liệt, cháy bỏng, và bất diệt, khiến người đọc không khỏi xúc động và đồng cảm với hoàn cảnh của chàng trai.

Tổng kết

Trên đây là bài hướng dẫn soạn bài Lời tiễn dặn Ngữ văn 11 sách Kết nối tri thức, được biên soạn bởi kienthucthpt.com. Hy vọng nội dung này sẽ mang đến cho các em những kiến thức hữu ích trong quá trình học tập. Chúc các em có một năm học thành công!