Soạn bài Ai đã đặt tên cho dòng sông? Ngữ văn 11 tập 2

Ai đã đặt tên cho dòng sông là một trong những tác phẩm tiêu biểu của nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường, bài viết này sẽ hướng dẫn bạn cách soạn bài Ai đã đặt tên cho dòng sông ngắn gọn để nắm bắt được những giá trị nghệ thuật và thông điệp mà tác giả muốn truyền tải.

Trước khi đọc tác phẩm

Câu 1 soạn Ngữ văn 11 Tập 2

Bạn có kỉ niệm gì với dòng sông nào mà bạn từng biết?

Trả lời:

Dòng sông Châu Giang luôn gắn liền với kỷ niệm đẹp của tuổi thơ tôi. Mỗi dịp hè, tôi cùng bạn bè ra bờ sông chơi đùa, thả trôi lá và ngâm mình trong dòng nước mát lạnh. Một lần, chúng tôi cắm trại bên sông, quây quần bên bếp lửa, nướng cá và hát hò, tạo nên không khí ấm áp và vui vẻ. Những buổi sáng yên bình, khi mặt trời chưa lên, dòng sông tĩnh lặng khiến tôi cảm nhận sự bình yên. Châu Giang là nơi lưu giữ những kỷ niệm quý giá và tình yêu thiên nhiên trong tôi.

Câu 2 – Soạn văn Ai đã đặt tên cho dòng sông?

Hãy chia sẻ ấn tượng của bạn về hình ảnh một dòng sông được tái hiện trong một tác phẩm văn học hoặc nghệ thuật khác (như âm nhạc, hội hoạ, điện ảnh,…).

Trả lời:

Trong tác phẩm Người lái đò sông Đà của Nguyễn Tuân, hình ảnh sông Đà hiện lên thật hùng vĩ, hoang dã và dữ dội nhưng cũng rất nên thơ, gợi lên vẻ đẹp của thiên nhiên Tây Bắc.

Đọc văn bản – Ai đã đặt tên cho dòng sông?

Câu 1. Hình ảnh sông Hương ở thượng nguồn:

– Sông Hương mang vẻ đẹp phóng khoáng, man dại, đầy bản lĩnh và tự do.

– Vẻ thơ mộng, trữ tình của sông làm ta liên tưởng đến một nàng thơ của xứ Huế.

Câu 2. Nét độc đáo trong cách ví von, so sánh:

– Sông Hương được ví như “cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại” hay “cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn”. Những so sánh này thể hiện sự phóng khoáng, hoang dại của sông dưới nhiều trạng thái khác nhau.

→ Cách so sánh tinh tế và sáng tạo của tác giả đã làm nổi bật hình ảnh sông Hương với sức sống mãnh liệt và hoang dại.

Câu 3. Hình ảnh sông Hương khi ra giữa đồng bằng và ngoại vi thành phố Huế:

– Khi về giữa đồng bằng, sông Hương dịu dàng và trở thành “người mẹ phù sa” của một vùng văn hóa.

– Sông được ví như “người con gái đẹp nằm ngủ mơ màng giữa cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại”, và khi thức dậy thì mềm mại, dịu dàng uốn mình theo dòng chảy:

– “vòng giữa khúc quanh đột ngột”

– “uốn mình theo những đường cong thật mềm”

– “ôm lấy chân đồi Thiên Mụ”

Câu 4. Hình ảnh sông Hương trong lòng thành phố Huế:

– Khi chảy vào thành phố, sông Hương mang vẻ vui tươi, trữ tình, yên bình, tạo nên chất thơ cho Huế.

– Sông Hương uốn cong nhẹ nhàng quanh Cồn Hến, tạo nét mềm mại, giống như sự e lệ của một cô gái trong tình yêu.

Câu 5. Cách đối sánh để làm nổi bật nhịp chảy đặc biệt của sông Hương:

– Sông Hương chảy chậm rãi như để vương vấn một nỗi lòng, thể hiện sự gắn bó tình cảm đặc biệt với thành phố Huế.

Câu 6. Sự gắn bó của sông Hương với âm nhạc cổ điển Huế:

– Sông Hương là nguồn cảm hứng bất tận cho thơ ca, nhạc hoạ.

– “Toàn bộ nền âm nhạc cổ điển Huế đã sinh ra trên mặt nước của dòng sông này”, dòng sông như “một tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya”.

→ Sông Hương không chỉ là cảnh quan thiên nhiên mà còn là linh hồn của Huế, gắn bó chặt chẽ với âm nhạc cổ điển của vùng đất này.

Câu 7. Sông Hương trong dòng chảy lịch sử:

– Sông Hương từng chiến đấu bảo vệ biên giới phía nam Đại Việt, đồng hành với lịch sử vẻ vang của người anh hùng Nguyễn Huệ và các cuộc khởi nghĩa, cách mạng.

– Sông Hương là nhân chứng cho những chiến công lịch sử, gắn bó với cuộc kháng chiến của dân tộc.

Câu 8. Sông Hương trong cảm hứng của các nhà thơ:

– Sông Hương là nguồn cảm hứng của nhiều nhà thơ lớn như Tản Đà, Cao Bá Quát, Bà Huyện Thanh Quan, Nguyễn Du, Tố Hữu,…, mỗi người đều ghi lại vẻ đẹp độc đáo và trữ tình của dòng sông.

Sau khi đọc tác phẩm

Câu 1 Hướng dẫn soạn Ngữ Văn 11 Kết nối tri thức 

Những đặc tính tự nhiên nào của sông Hương đã được tác giả nhấn mạnh trong văn bản? Hãy chỉ ra các đoạn tiêu biểu nói về từng đặc tính của sông Hương.

Trả lời:

– Những đặc tính tự nhiên của sông Hương được tác giả chú trọng:

– Ở thượng nguồn:

• Sông Hương mang dòng chảy mạnh mẽ, hoang dại, cuộn xoáy dữ dội, nhưng cũng dịu dàng và say đắm giữa rừng già Trường Sơn, gợi lên vẻ đẹp đầy bí ẩn.
• Ví dụ: “Cuộn xoáy như con lốc vào những đáy vực bí ẩn” và “như cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại”.
• Rừng già được ví như thứ duy nhất có thể chế ngự sức mạnh của dòng sông.

–  Ngoại vi thành phố, giữa các đồng bằng châu thổ:

• Sông Hương mang nét duyên dáng, mềm mại, yểu điệu như một thiếu nữ đang nằm ngủ giữa cánh đồng Châu Hóa.
• Ví dụ: “uốn mình theo những đường cong thật mềm” và “ôm lấy chân đồi Thiên Mụ”, tạo nên sự mềm mại, thướt tha.

–  Trong lòng thành phố:

• Sông Hương trở nên dịu dàng, lững lờ trôi, yên bình.
• Ví dụ: “như tìm đúng đường về, sông Hương vui tươi hẳn lên giữa những bãi xanh biếc của vùng ngoại ô Kim Long” và dòng sông trôi rất chậm như vương vấn một nỗi lòng.

–  Hai đoạn tiêu biểu nói về đặc tính của sông Hương:

• Đoạn 1: Từ “Trong những dòng sông đẹp ở các nước…” đến “chân núi Kim Phụng” – Nói về sông Hương ở thượng nguồn.
• Đoạn 2: Từ “Phải nhiều thế kỉ qua đi…” đến “trung du bát ngát tiếng gà” – Nói về đặc tính thay đổi dòng chảy của sông Hương khi tiến về Huế.

Câu 2 Soạn văn 11 Ai đã đặt tên cho dòng sông

Tác giả nhìn sông Hương như con người có tính cách, tình cảm riêng. Hãy tìm một số chi tiết trong đoạn trích thể hiện điều đó và phân tích nét độc đáo của nghệ thuật so sánh, nhân hóa được sử dụng.

Trả lời:

–  Các chi tiết thể hiện sông Hương như một con người có tính cách, tình cảm riêng:

• “Sông Hương đã sống một nửa cuộc đời của mình như một cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại.”
• Sông Hương mang vẻ đẹp hoang dại, phóng khoáng, như một người con gái mạnh mẽ, tự do.
• “Đánh thức người gái đẹp nằm ngủ mơ màng giữa cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại.”
• Hình ảnh dòng sông dịu dàng, e ấp, như thiếu nữ đang say ngủ, đối lập với vẻ hoang dại trước đó.
• “Sông Hương tươi vui hẳn lên giữa những biền bãi xanh biếc của vùng ngoại ô Kim Long.”
• Dòng sông vui tươi, phấn chấn khi gặp lại cảnh vật thân quen như người con trở về nhà.

–  Nét độc đáo của nghệ thuật so sánh, nhân hóa:

• Tác giả đã biến dòng sông thành một nhân vật sống động, có tính cách phong phú và cảm xúc riêng, khi thì là cô gái Di-gan hoang dại, khi là thiếu nữ dịu dàng, duyên dáng. Điều này tạo nên sự sinh động, lôi cuốn, khiến dòng sông trở nên gần gũi và giàu tình cảm hơn.

Câu 3 Ngữ văn 11 Tập 2 – Sách mới 

Trong cảm nhận của tác giả, sông Hương có sự gắn bó như thế nào với thành phố Huế? Hãy phân tích một số hình ảnh, chi tiết làm rõ mối quan hệ đặc biệt này.

Trả lời:

– Tác giả miêu tả sông Hương là dòng sông “thuộc về một thành phố duy nhất” – Huế.

– Sông Hương không đơn thuần là dòng nước, mà giống như một người bạn đồng hành lâu năm của Huế, mang lại vẻ đẹp, sự dịu dàng và bình yên cho thành phố.

– Hình ảnh “sông Hương uốn một cánh cung mềm mại trước khi vào lòng thành phố” gợi lên nét duyên dáng, e lệ như người con gái ngại ngùng trước tình yêu.

– Sông Hương gắn liền với nét văn hóa Huế, tạo nên sự cổ kính, trữ tình và vẻ đẹp cổ xưa.

Câu 4 Soạn văn 11 Tập 2-Sách mới

Trong văn bản, có hai phương diện đáng chú ý: những thông tin khách quan về sông Hương và cảm xúc của tác giả về con sông. Theo bạn, nội dung nào nổi trội hơn? Cơ sở nào giúp bạn xác định như vậy?

Trả lời:

–  Cảm xúc của tác giả về dòng sông nổi trội hơn. Điều này thể hiện qua cái nhìn tinh tế, giàu tình cảm và liên tưởng phong phú của tác giả, kết hợp với những nhận xét cá nhân mang đậm chất nghệ thuật.

– Cách tác giả miêu tả dòng sông như một cô gái với nhiều tính cách và trạng thái khác nhau đã làm nổi bật sự gắn bó, yêu mến của ông đối với sông Hương.

Câu 5 Văn 11 Tập 2 Kết nối tri thức 

Tác giả đã huy động những kiến thức văn hóa tổng hợp như thế nào khi viết bài tùy bút về sông Hương? Mục đích của việc huy động kiến thức đó là gì?

Trả lời:

–  Tác giả huy động kiến thức đa dạng về địa lý, lịch sử, âm nhạc và triết học để làm nổi bật vẻ đẹp của sông Hương.

• Địa lý: Miêu tả rừng già chế ngự dòng sông và sự thay đổi dòng chảy khi qua thành phố.
• Lịch sử: Liên hệ sông Hương với các sự kiện lịch sử như thời Nguyễn Huệ, các cuộc khởi nghĩa.
• Âm nhạc: Gắn sông Hương với nhã nhạc cung đình Huế.
• Triết học: So sánh dòng chảy của sông Hương với triết lý của triết gia Hê-ra-clit.

–  Mục đích của việc huy động các kiến thức là để mang lại cái nhìn toàn diện, sâu sắc và phong phú hơn về sông Hương, từ đó thể hiện tình yêu và sự khám phá của tác giả đối với dòng sông.

Câu 6 Soạn văn 11 ngắn gọn, chi tiết

Ý nghĩa của nhan đề bài tùy bút? Cách đặt nhan đề của tác giả có gì đáng chú ý?

Trả lời:

–  Nhan đề “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” là câu hỏi tu từ, vừa thể hiện sự tò mò, vừa gợi lên vẻ đẹp bí ẩn của sông Hương, khơi gợi sự tò mò và suy ngẫm cho người đọc.

– Cách đặt nhan đề này kích thích sự tìm hiểu, khám phá về lịch sử, vẻ đẹp và những điều chưa biết về dòng sông Hương.

Câu 7 Soạn bài Ai đã đặt tên cho dòng sông ngắn nhất

Phân tích một số yếu tố nghệ thuật đặc sắc trong đoạn trích “Ai đã đặt tên cho dòng sông?”.

Trả lời:

–  Nghệ thuật nhân hóa: Biến sông Hương thành nhân vật có tính cách, tình cảm riêng, làm cho dòng sông trở nên sống động.

– Kết hợp giữa tri thức và cảm xúc: Tác giả đan xen các thông tin khách quan về sông Hương với cảm xúc yêu mến, làm cho dòng sông trở nên gần gũi và giàu ý nghĩa.

– Ngôn ngữ giàu hình ảnh, liên tưởng phong phú: Sự so sánh, nhân hóa độc đáo, câu văn mượt mà, giàu chất thơ, làm nổi bật vẻ đẹp của sông Hương từ nhiều góc độ.

Kết nối đọc – viết

Bài tập: Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) phân tích một hình ảnh độc đáo trong văn bản được tác giả sử dụng để làm nổi bật nét riêng của sông Hương.

Hướng dẫn:

Trong bài tùy bút Ai đã đặt tên cho dòng sông?, hình ảnh sông Hương được ví như “một cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại” là một so sánh độc đáo, làm nổi bật nét riêng biệt của dòng sông. Tác giả Hoàng Phủ Ngọc Tường đã nhân hóa dòng sông, biến nó thành một người phụ nữ đầy cá tính và tự do. Hình ảnh này không chỉ thể hiện dòng chảy hoang dại, mãnh liệt của sông Hương ở thượng nguồn, mà còn gợi lên vẻ đẹp tự nhiên, không bị ràng buộc, thuần khiết của thiên nhiên miền sơn cước. Phép so sánh này khiến sông Hương trở nên sống động, giàu sức sống và cá tính riêng biệt, tạo ra ấn tượng mạnh mẽ trong lòng người đọc về một dòng sông vừa dữ dội, vừa đầy quyến rũ, tương phản với vẻ trữ tình, êm đềm khi sông tiến về Huế. Đây là một cách miêu tả tinh tế, thể hiện tài hoa của nhà văn trong việc khắc họa dòng sông này.

Tác phẩm “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” không chỉ tôn vinh vẻ đẹp của dòng sông Hương mà còn truyền tải những giá trị nhân văn sâu sắc đến người đọc. Qua đó, chúng ta cảm nhận được tình yêu thiên nhiên, con người và quê hương mà nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường đã thể hiện một cách tinh tế và đầy cảm xúc.

Xem thêm các nội dung khác cùng văn bản:

• 15 mẫu tóm tắt Ai đã đặt tên cho dòng sông ngắn gọn
• Mở bài ai đã đặt tên cho dòng sông hay nhất
• Mẫu kết bài ai đã đặt tên cho dòng sông chọn lọc