Đột biến nhiễm sắc thể là gì? Các dạng đột biến số lượng NST

Để giúp học sinh lớp 12 hiểu sâu sắc và chuẩn bị tốt cho kỳ thi THPT Quốc gia năm 2021, Kiến thức THPT đã tổng hợp và biên soạn chi tiết Bài 5 về đột biến nhiễm sắc thể cấu trúc nhiễm sắc thể trong chương trình Sinh học 12. Tài liệu này bao gồm nội dung lý thuyết đầy đủ, câu hỏi trắc nghiệm và hướng dẫn giải các bài tập trong sách giáo khoa.

Hình thái và cấu trúc của đột biến nhiễm sắc thể

Hình thái của đột biến nhiễm sắc thể :

Hình thái NST ở chu kì giữa

• Nhiễm sắc thể (NST) là một cấu trúc bao gồm phân tử ADN liên kết với các loại protein khác, trong đó chủ yếu là protein histon.
• Mỗi nhiễm sắc thể bao gồm một tâm động và vùng đầu mút.
• Mỗi loài đặc trưng bởi bộ nhiễm sắc thể có số lượng, hình thái và cấu trúc riêng biệt.
• Có hai loại nhiễm sắc thể: nhiễm sắc thể thường và nhiễm sắc thể giới tính.

Cấu trúc siêu hiển vi của NST

Ở sinh vật nhân thực, nhiễm sắc thể được cấu tạo từ chất nhiễm sắc, bao gồm ADN và protein.

• Đơn vị cơ bản tạo nên nhiễm sắc thể là nucleoxôm.
• Cấu trúc nucleoxôm gồm 8 phân tử protein histon quấn quanh bởi một đoạn ADN dài có khoảng 146 cặp nucleotit, quấn được 1 ¾ vòng. Từ đó tạo thành sợi cơ bản (khoảng 11 nm), tiếp tục hình thành sợi nhiễm sắc (25-30 nm), ống siêu xoắn (300 nm), crômatit (700 nm), và cuối cùng là nhiễm sắc thể.

>> Xem thêm: Lý thuyết quần xã sinh vật là gì? Sơ đồ tư duy của quần xã sinh vật

Đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể

Cơ chế phát sinh đột biến cấu trúc NST

Khái niệm

Đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể là những thay đổi trong cấu trúc của nhiễm sắc thể, bao gồm việc sắp xếp lại trình tự các gen, dẫn đến sự thay đổi về hình dạng và cấu trúc của nhiễm sắc thể.

Các dạng đột biến cấu trúc NST

Mất đoạn

• Đột biến này xảy ra khi một đoạn của nhiễm sắc thể bị mất đi, làm giảm số lượng gen trên nhiễm sắc thể và gây ra mất cân bằng gen.
• Hậu quả thường là gây chết hoặc giảm sức sống của sinh vật.

Lặp đoạn

• Đột biến này xảy ra khi một đoạn của nhiễm sắc thể được lặp lại một hoặc nhiều lần, làm tăng số lượng gen trên nhiễm sắc thể và dẫn đến mất cân bằng gen.
• Điều này có thể làm tăng hoặc giảm mức độ biểu hiện của tính trạng, nhưng thường không gây ra hậu quả nghiêm trọng và có thể tạo ra các gen mới trong quá trình tiến hóa.

>> Xem thêm: Cấu tạo, cấu trúc chức năng DNA

Đảo đoạn

• Đột biến này xảy ra khi một đoạn của nhiễm sắc thể đứt ra, quay 180 độ và sau đó được nối lại, làm thay đổi trình tự phân bố của các gen trên nhiễm sắc thể.
• Điều này có thể ảnh hưởng đến sức sống và giảm khả năng sinh sản của cá thể đột biến, đồng thời cung cấp nguồn nguyên liệu quan trọng cho quá trình tiến hóa.

Chuyển đoạn

• Đột biến này xảy ra khi có sự trao đổi đoạn trong cùng một nhiễm sắc thể hoặc giữa các nhiễm sắc thể không tương đồng, làm một số gen từ nhiễm sắc thể này chuyển sang nhiễm sắc thể khác và thay đổi nhóm gen liên kết.
• Sự chuyển đoạn lớn có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng như làm giảm khả năng sinh sản hoặc gây chết.

Sơ đồ tóm tắt lý thuyết đột biến nhiễm sắc thể

Để tóm tắt lý thuyết về đột biến nhiễm sắc thể, bạn có thể tạo một sơ đồ tư duy chi tiết như sau: