Lý thuyết bài 14 đất trên Trái Đất lớp 10 – Kết nối tri thức

Tóm tắt lý thuyết Địa Lí 10 Bài 14: Đất trên Trái Đất trong sách Kết nối tri thức được Kiến Thức THPT ngắn gọn và đầy đủ nhất, sẽ giúp học sinh nắm bắt kiến thức cốt lõi, ôn tập hiệu quả để học tốt môn Địa Lí lớp 10.

Khái niệm đất trên trái đất và vỏ phong hoá

Khái niệm đất trên trái đất

• Định nghĩa: Là lớp vật chất mỏng bao phủ trên bề mặt lục địa và các đảo, hình thành từ quá trình phong hóa đá.
• Thành phần: Bao gồm khoáng chất, chất hữu cơ, không khí và nước.
• Độ phì là khả năng của đất trong việc cung cấp nước, chất dinh dưỡng và các yếu tố khác (như nhiệt độ, khí…), giúp cây cối sinh trưởng và phát triển.

Phẫu diện đất và vỏ phong hoá

• Vỏ phong hóa là lớp trên cùng của vỏ Trái Đất, được hình thành từ quá trình phong hóa đá gốc, bị tác động bởi nhiều yếu tố bên ngoài và sẽ có cấu trúc phân tầng theo chiều thẳng đứng.

>> Xem thêm: Lý thuyết bài 9 – Khí quyển các yếu tố khí hậu | địa lý 10

Các nhân tố hình thành đất trên trái đất

Bất kỳ loại đất tự nhiên nào trên Trái Đất đều được hình thành bởi năm yếu tố: đá mẹ, khí hậu, địa hình, sinh vật và thời gian.

Đá mẹ

• Trong quá trình hình thành đất, các đặc điểm của đá mẹ như màu sắc, cấu trúc và thành phần khoáng chất sẽ ảnh hưởng đến tính chất vật lý và hóa học của đất.
• Đất hình thành từ đá mẹ có tính chua như granit, thạch anh,… sẽ có tính chất chua; đất hình thành từ đá mẹ có tính kiềm như gabrô, bazan,… sẽ có tính chất kiềm.

Khí hậu

• Khí hậu đóng vai trò rất quan trọng trong quá trình hình thành đất trên Trái Đất, ảnh hưởng đến sự phát triển của các yếu tố khác như đá mẹ, địa hình, sinh vật.
• Hai yếu tố nhiệt độ và lượng mưa trong khí hậu sẽ có tác động vô cùng mạnh mẽ nhất đến quá trình phong hóa đá và hình thành đất.

Mối quan hệ giữa sự hình thành của đất và khí hậu bán cầu Bắc

Địa hình

• Ảnh hưởng chính đến sự phân bố nhiệt độ, độ ẩm và sự tích tụ vật liệu.
• Nước chảy theo độ dốc của địa hình gây xói mòn đất, rửa trôi các chất dinh dưỡng trong đất.
• Ở vùng núi cao, nhiệt độ thấp khiến quá trình phong hóa diễn ra chậm, lớp vỏ phong hóa mỏng, quá trình hình thành đất yếu.
• Ở những vùng bằng phẳng, quá trình bồi tụ chiếm ưu thế, tầng đất dày.

>> Xem thêm: Lý thuyết Địa lí 10 Bài 9 (Kết nối tri thức): Khí áp và gió

Sinh vật tham gia vào quá trình phá hủy lớp đá

• Hàm lượng chất hữu cơ trong đất phụ thuộc nhiều vào sự xuất hiện của sinh vật trong quá trình hình thành đất.
• Xác sinh vật sau khi phân hủy cung cấp chất dinh dưỡng cho đất.
• Sinh vật cũng giúp ngăn chặn xói mòn và rửa trôi đất.

Thời gian hình thành đất được hiểu là tuổi của các loại đất. Mọi loại đất tự nhiên đều cần thời gian để hình thành.

Mặc dù con người không tham gia vào quá trình hình thành đất tự nhiên, nhưng lại đóng vai trò quan trọng trong việc biến đổi đất, tạo ra một số loại đất có đặc tính thay đổi, như đất trồng lúa nước, đất bạc màu, đất bị xói mòn và trơ sỏi đá.