Lý thuyết các bằng chứng tiến hóa Sinh học 12 bài 19 đầy đủ

Trong bài 19 của môn Sinh học 12, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu các bằng chứng tiến hóa quan trọng, từ hóa thạch cho đến các bằng chứng di truyền. Những bằng chứng này giúp chúng ta có cái nhìn sâu sắc hơn về nguồn gốc của sự sống.

Các loại bằng chứng tiến hóa trực tiếp – Hóa thạch

Hóa thạch là những di tích của các sinh vật đã từng sinh sống trong các thời đại địa chất được lưu giữ lại trong các lớp đất đá của vỏ Trái Đất mà con người thu thập được.

Đối với công việc nghiên cứu về sự tiến hóa thì hóa thạch là bằng chứng tiến hóa trực tiếp có ý nghĩa to lớn bởi:

– Các nhà khoa học, nhà nghiên cứu sẽ dựa vào hóa thạch trong các lớp đất đá để suy luận ra lịch sử phát triển và diệt vong của các loài sinh vật.

– Căn cứ vào phương pháp đo độ phân rã của các nguyên tố phóng xạ để tìm ra số năm tuổi của hóa thạch và số tuổi của lớp đất đá chứa chúng. Ngoài ra, cũng có thể dựa vào phương pháp địa tầng học để xác định tương đối của lớp đất đá và suy ra tuổi của hóa thạch.

– Hóa thạch cũng là tài liệu nghiên cứu lịch sử vỏ Trái Đất.

Ví dụ: Hóa thạch tìm thấy ở Việt Nam

Các bằng chứng tiến hóa gián tiếp

Bằng chứng giải phẫu so sánh

Là những bằng chứng dựa trên sự giống nhau về đặc điểm giải phẫu. Các loài có cấu tạo giải phẫu càng giống nhau chứng tỏ quan hệ họ hàng càng thân thuộc.

Sự tương đồng về mặt giải phẫu chính là bằng chứng gián tiếp cho thấy rằng các sinh vật hiện nay có chung nguồn gốc tổ tiên.

• Cơ quan tương đồng: Phản ánh sự tiến hóa phân li ở sinh vật. Những cơ quan tương đồng đều nằm ở những vị trí tương ứng trên cơ thể, có cùng nguồn gốc trong quá trình phát triển phôi nên có cấu tạo giống nhau nhưng đến hiện nay chúng lại thực hiện những chức năng khác xa nhau.

Ví dụ: chi trước của một số loài động vật và con người, tuyến nọc độc ở rắn và tuyến nước bọt của các động vật khác.

• Cơ quan tương tự: Là những cơ quan khác nhau về nguồn gốc nhưng lại đảm nhiệm chức năng giống nhau nên có hình thái tương tự nhau. Cơ quan tương tự phản ánh những tiến hóa đồng quy.
• Cơ quan thoái hóa: Là các cơ quan phát triển không đầy đủ ở cơ thể trưởng thành. Nguyên nhân do điều kiện sống thay đổi, những cơ quan đó dần mất đi chức năng ban đầu và tiêu biến đi, chỉ còn lại một chút vết tích chứng minh nó đã từng tồn tại trên cơ thể.

Bằng chứng phôi học

Sự giống nhau trong phát triển phôi: Các loài thuộc nhóm hoặc phân loại khác nhau nhưng có sự giống nhau trong phát triển phôi là bằng chứng về nguồn gốc chung của chúng. Những đặc điểm đó càng giống nhau và kéo dài trong giai đoạn phát triển muộn của phôi chứng tỏ quan hệ họ hàng của chúng càng gần.

Bằng chứng địa lý sinh học

Thông qua các dẫn liệu địa lý sinh vật học chứng tỏ:

– Mỗi động vật, thực vật phát sinh trong một thời kỳ lịch sử nhất định, tại một vùng đất nhất định.

– Từ trung tâm, các loài mở rộng phạm vi phân bố và tiến hóa theo con đường phân ly và thích nghi với những điều kiện địa lý, sinh thái khác nhau.

Bằng chứng sinh học tế bào

Hai nhà thực vật học M.Schleiden (1838) và T.Schwann (1839) đã nghiên cứu về cấu trúc tế bào động, thực vật, vi khuẩn và đưa ra học thuyết tế bào học:

– Tế bào là đơn vị cơ bản tạo nên mọi cơ thể sống. Tất cả các sinh vật (thực vật, động vật, đơn bào) đều có cấu tạo từ tế bào.

– Mọi tế bào đều sinh ra từ tế bào sống trước đó. Không có sự hình thành tế bào nào ngẫu nhiên từ chất vô sinh. Sự lớn lên, sinh sản của mọi cơ thể đều là kết quả của tiến trình sự phân chia tế bào.

Bằng chứng sinh học phân tử

Cơ sở vật chất chủ yếu của sự sống trên Trái Đất là các đại phân tử axit nucleic và protein:

– Các tế bào của các loài sinh vật hiện nay đều dùng chung một loại mã di truyền, phổ biến chung cho các loài.

– Các bằng chứng về sinh học phân tử cho thấy sự thống nhất về cấu tạo và chức năng ADN, protein, mã di truyền.

– Các loài có trình tự, tỉ lệ các axit amin, nucleotit càng giống nhau thì càng có quan hệ họ hàng gần gũi và ngược lại.

Sơ đồ tư duy các bằng chứng tiến hóa

Sơ đồ về các bằng chứng tiến hóa sẽ hỗ trợ các em trong việc ghi nhớ những kiến thức quan trọng của bài học này. 

Bài học đã được biên soạn ngắn gọn dễ hiểu giúp cho học sinh tiếp thu bài hiệu quả hơn. Bài học cũng đã cung cấp cho chúng ta những thông tin quý báu về các bằng chứng tiến hóa, hiểu rõ về các quy luật tự nhiên.

<<Xem thêm>> Có các loại nhân tố sinh thái nào?