Lý thuyết sinh 10 bài 3 Các cấp độ tổ chức của thế giới sống

Tóm tắt lý thuyết Sinh 10 Bài 3: Các cấp độ tổ chức của thế giới sống cung cấp cái nhìn toàn diện và ngắn gọn về các kiến thức trọng tâm, giúp học sinh nhanh chóng nắm vững những nội dung cốt lõi. Với cách diễn đạt dễ hiểu, bài viết này Kiến Thức THPT sẽ hỗ trợ học sinh hiệu quả trong quá trình ôn luyện, từ đó học tốt hơn.

Các cấp độ tổ chức của thế giới sống

Cấp độ tổ chức của thế giới sống là gì?

• Cấp độ tổ chức sống là những cấp độ mà tại đó, vật chất thể hiện đầy đủ các đặc tính của sự sống như: sinh trưởng, phát triển, sinh sản, cảm ứng, và chuyển hóa năng lượng. Những đặc tính này giúp duy trì và phát triển sự sống. 
• Các cấp độ tổ chức của sự sống bao gồm: phân tử, bào quan, tế bào, mô, cơ quan, hệ cơ quan, cơ thể, quần thể, quần xã, và hệ sinh thái.

Cấp độ tổ chức của thế giới sống

• Các cấp tổ chức sống cơ bản bao gồm: tế bào, cơ thể, quần thể, quần xã và hệ sinh thái. Mỗi cấp độ này đều có sự liên kết chặt chẽ và được cấu tạo từ một hoặc nhiều tế bào. Tế bào là đơn vị nền tảng, tạo nên mọi hình thức sống, từ những sinh vật đơn bào nhỏ bé cho đến các hệ sinh thái phức tạp.

Các cấp độ tổ chức sống cơ bản

Mối quan hệ giữa các cấp độ tổ chức của thế giới sống

Mối quan hệ giữa các cấp độ tổ chức sống được thể hiện thông qua sự liên kết về cấu trúc và chức năng:

Sơ đồ mối quan hệ giữa các cấp độ tổ chức sống ở cơ thể người

Về cấu tạo: Cấp độ tổ chức thấp là nền tảng để tạo nên các cấp độ tổ chức cao hơn.

• Tế bào được cấu thành từ các cấp độ tổ chức nhỏ hơn như bào quan, phân tử, nguyên tử.
• Tập hợp các tế bào có cùng hình dạng và chức năng sẽ tạo thành mô.
• Các mô cùng thực hiện một chức năng sẽ tạo thành cơ quan.
• Tập hợp các cơ quan cùng phối hợp thực hiện một chức năng chung tạo nên hệ cơ quan.
• Nhiều hệ cơ quan cùng hoạt động thống nhất sẽ hình thành nên cơ thể.
• Các cá thể cùng loài, sống trong một khu vực địa lý nhất định tại một thời điểm sẽ tạo thành quần thể.
• Nhiều quần thể khác loài sống cùng một khu vực tại một thời điểm sẽ tạo thành quần xã.
• Các quần xã tương tác với nhau và với môi trường sẽ tạo thành hệ sinh thái.

Về chức năng: Các cấp độ tổ chức sống luôn hoạt động thống nhất với nhau để duy trì sự sống thông qua việc truyền năng lượng và vật chất giữa các cấp độ. Ví dụ: Các cấp độ tổ chức sống liên kết với nhau qua quá trình chuyển hóa vật chất và năng lượng. 

Nguồn năng lượng chính cho thế giới sống chủ yếu đến từ Mặt Trời và được truyền từ cấp độ tổ chức này sang cấp độ tổ chức khác trong thế giới sống.

>> Xem thêm: Lý thuyết sinh học 10 bài 17: Giảm phân, quá trình giảm phân

Đặc điểm chung của thế giới sống

Đặc điểm chung của các cấp độ tổ chức sống bao gồm: Được sắp xếp theo nguyên tắc thứ bậc; là những hệ thống mở có khả năng tự điều chỉnh; và luôn không ngừng tiến hóa.

Thế giới sống được tổ chức theo nguyên tắc thứ bậc

Thế giới sống được sắp xếp theo nguyên tắc thứ bậc, tức là các tổ chức sống ở cấp thấp đóng vai trò nền tảng để xây dựng nên những tổ chức sống ở cấp cao hơn.

Các tổ chức cấp cao không chỉ mang đặc điểm của cấp tổ chức thấp hơn mà còn có những tính chất đặc biệt vượt trội, mà các tổ chức ở cấp thấp không thể có.

• Tính chất nổi trội là đặc điểm riêng biệt của một cấp tổ chức, được hình thành từ sự tương tác giữa các thành phần cấu tạo của nó, điều này không thể xảy ra ở cấp thấp hơn.
• Ví dụ: Các tế bào thần kinh riêng lẻ không thể giúp sinh vật có “tư duy,” nhưng khi chúng được tổ chức thành một cấu trúc phức tạp như não bộ con người, chúng ta mới có khả năng sáng tạo và tư duy, điều mà ít sinh vật nào có thể đạt được.

Các tế bào thần kinh liên kết cùng thực hiện chức năng

Các cấp tổ chức sống là những hệ mở và tự điều chỉnh

Biểu hiện của hệ mở trong các cấp tổ chức sống:

• Các cấp tổ chức sống liên tục trao đổi vật chất và năng lượng với môi trường, đồng thời cũng góp phần làm thay đổi môi trường xung quanh.
• Các cấp tổ chức sống có khả năng tiếp nhận và xử lý thông tin từ môi trường, đồng thời truyền đạt thông tin trong nội bộ hệ thống và giữa các hệ thống sống với nhau.

Sự trao đổi chất giữa cơ thể thực vật với môi trường trong quang hợp

Các cấp tổ chức sống là những hệ thống tự điều chỉnh, có khả năng duy trì sự ổn định của các thông số bên trong hệ thống, ngay cả khi môi trường bên ngoài thay đổi.

• Một số cơ chế tự điều chỉnh ở cơ thể con người bao gồm: duy trì nhiệt độ cơ thể, pH, đường huyết, nồng độ ion,…
• Khi khả năng tự điều chỉnh bị gián đoạn, cơ thể sẽ mắc bệnh và thậm chí có thể dẫn đến tử vong.

Cơ chế duy trì áp suất thẩm thấu ở người

>> Xem thêm: Lý thuyết Sinh học 12 Bài 10: Trao đổi chất qua màng tế bào

Thế giới sống liên tục tiến hóa

Nhờ quá trình kế thừa thông tin di truyền trong các phân tử DNA qua các thế hệ tế bào và cơ thể một cách tương đối chính xác, các sinh vật trên Trái Đất đều có những đặc điểm chung.

Thế giới sống không ngừng tiến hóa là do: Quá trình truyền tải thông tin di truyền trong các phân tử DNA thường phát sinh đột biến, kết hợp với điều kiện sống khác nhau, lựa chọn những đột biến có kiểu hình phù hợp với môi trường, từ đó hình thành nên thế giới sống đa dạng và phong phú.

Thế giới sống liên tục tiến hóa

Trên đây là những nội dung trọng tâm nhất về cấp độ tổ chức của thế giới sống là gì cũng như đặc điểm chung của thế giới sống trong bài 3 môn sinh học lớp 10. Hy vọng phần chia sẻ của Kiến thức THPT sẽ giúp ích trong quá trình học tập của bạn. Chúc bạn một ngày thật nhiều năng lượng nhé!