Giải Sử 11 Bài 10: Cuộc cải cách của Lê Thánh Tông thế kỉ XV

Hướng dẫn giải lịch sử 11 bài 10: Cuộc cải cách của Lê Thánh Tông thế kỉ XV trong bộ sách giáo khoa Kết nối tri thức, các lời giải được trình bày một cách ngắn gọn, súc tích và hay nhất, giúp học sinh có thể làm bài tập Lịch Sử 11 Bài 10 một cách dễ dàng cũng như nắm được nội dung bài học một cách tốt nhất.

Giải lịch sử 11 bài 10 kết nối tri thức trang 64

Lê Thánh Tông là một vị vua nổi tiếng trong lịch sử Việt Nam, ông được coi là vị vua “sáng lập chế độ, văn vật khả quan, mở mang đất đai, cõi bờ khá rộng, thực là bậc vua anh hùng tài lược” (Ngô Sỹ Liên, Đại Việt sử ký toàn thư, Tập II, Sđd, tr. 387). 

Theo em, vì sao vua Lê Thánh Tông lại được đánh giá cao như vậy? Chia sẻ hiểu biết của em về những chính sách cải cách của Lê Thánh Tông, cũng như kết quả, ý nghĩa của các chính sách đó.

Hướng dẫn trả lời:

-Theo hiểu biết của em :

+ Cải cách dưới triều vua Lê Thánh Tông có tính đồng bộ từ trung ương đến địa phương. Nội dung của cuộc cải cách diễn ra trên nhiều lĩnh vực: chính trị, kinh tế và văn hóa, trong đó trọng tâm là cải cách về hành chính.

+ Thành công của công cuộc cải cách đã dẫn đến sự hình thành chế độ quân chủ chuyên chế trung ương tập quyền với tính chất pháp trị. Bộ máy nhà nước thời Lê sơ trở nên hoàn chỉnh và chặt chẽ hơn, kéo theo sự biến đổi lớn trong đời sống kinh tế, xã hội và văn hóa của Đại Việt.

+ Cuộc cải cách của Lê Thánh Tông thể hiện rõ tinh thần dân tộc của triều đại Lê sơ, đạt đến giai đoạn phát triển đỉnh cao và đặt nền tảng cho hệ thống hành chính của Đại Việt trong nhiều thế kỷ tiếp theo.

Giải lịch sử 11 bài 10 trang 65

Câu hỏi: Trình bày bối cảnh lịch sử cuộc cải cách của Lê Thánh Tông.

Hướng dẫn trả lời:

– Năm 1460, Lê Thánh Tông lên ngôi trong bối cảnh chính trị, kinh tế và xã hội của đất nước dần ổn định. Tuy nhiên, bộ máy hành chính của nhà nước bắt đầu bộc lộ một số vấn đề.

+ Tại trung ương, quyền lực chủ yếu tập trung trong tay các quan đại thần, đặc biệt là những võ quan và công thần từ cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, điều này đã ảnh hưởng đến tính tập quyền của nhà nước. Tình trạng quan lại lạm quyền và tham nhũng ngày càng trở nên phổ biến.

+ Tại địa phương, đất nước được chia thành 5 đạo (Đông, Tây, Nam, Bắc và Hải Tây), dẫn đến quyền lực của các lãnh đạo mỗi đạo trở nên rất lớn. Điều này tạo ra xu hướng phân tán quyền lực.

– Trong bối cảnh đó, ngay sau khi lên ngôi, vua Lê Thánh Tông đã từng bước tiến hành cải cách nhằm củng cố quyền lực của hoàng đế và bộ máy nhà nước.

Hướng dẫn giải lịch sử 11 bài 10 trang 67

Câu hỏi 1: Khai thác Tư liệu 1 chỉ ra những điểm tiến bộ của bộ Luật Hồng Đức.

Hướng dẫn trả lời:

– Những điểm tiến bộ của bộ luật Hồng Đức được thể hiện qua đoạn Tư liệu 1 là:

+ Bộ luật có một điểm tiến bộ khá căn bản trong việc cải thiện địa vị của người phụ nữ trong xã hội phong kiến.

+ Bộ luật cũng thể hiện chính sách trọng nông của triều Lê. Bộ luật cho thấy được sự nghiêm minh khi trừng phạt rất nặng các tội như phá hoại, chặt phá cây cối và lúa mì của người khác, tự tiện giết trâu ngựa.

Câu hỏi 2: Trình bày những nội dung cơ bản trong cải cách của vua Lê Thánh Tông.

Hướng dẫn trả lời:

Nội dung cải cách về hành chính

– Ở trung ương:

+ Vua Lê Thánh Tông đã xóa bỏ hầu hết các chức quan đại thần có quyền lực lớn, chỉ giữ lại một số ít quan đại thần để cùng bàn bạc công việc với vua khi cần thiết. Vua nắm mọi quyền hành và trực tiếp chỉ đạo các cơ quan chuyên môn.

+ Ông đã hoàn thiện cơ cấu và chức năng của lục Bộ (sáu bộ), đồng thời thiết lập lục Tự (sáu tự) để hỗ trợ cho lục Bộ, cùng với lục Khoa (sáu khoa) để theo dõi và giám sát hoạt động của lục Bộ.

– Ở địa phương:

+ Năm 1466, vua Lê Thánh Tông đã xóa bỏ 5 đạo và chia đất nước thành 12 đạo thừa tuyên cùng với phủ Trung Đô (Thăng Long).

+ Năm 1469, ông đổi tên một số đạo thừa tuyên, như Quốc Oai thành Sơn Tây, Bắc Giang thành Kinh Bắc, Nam Sách thành Hải Dương, và Thiên Trường thành Sơn Nam.

+ Năm 1471, ông thiết lập thêm đạo thừa tuyên thứ 13 là Quảng Nam.

+ Đứng đầu mỗi đạo thừa tuyên là Đô ty, Thừa ty và Hiến ty có quyền ngang nhau, cùng quản lý công việc chung. Dưới đạo thừa tuyên có các đơn vị hành chính như phủ, huyện, châu và cuối cùng là xã.

– Bộ máy quan lại:

+ Quan lại được tuyển chọn chủ yếu thông qua thi cử.

+ Nhà nước tập trung vào việc xây dựng đội ngũ quan lại có năng lực và phẩm chất tốt. Chính quyền tổ chức nhiều kỳ thi để tìm kiếm nhân tài và thiết lập quy định định kỳ kiểm tra năng lực của các quan lại.

Nội dung cải cách về luật pháp

– Vua Lê Thánh Tông rất chú trọng vào việc hoàn thiện hệ thống pháp luật nhằm quản lý nhà nước.

– Năm 1483, nhà nước đã ban hành bộ Quốc triều hình luật (Luật Hồng Đức) gồm 722 điều, trong đó có nhiều quy định mang đậm tính nhân văn, như các điều luật bảo vệ phụ nữ, người già, người tàn tật, trẻ em, cũng như bảo vệ sản xuất nông nghiệp,…

Nội dung cải cách về quân đội và quốc phòng

– Năm 1466, vua Lê Thánh Tông tiến hành cải cách hệ thống quân đội. Quân đội được chia thành hai loại:

+ Quân thường trực bảo vệ kinh thành gọi là cấm binh hay thân binh.

+ Quân của các đạo, gọi là ngoại binh. Mỗi đạo được chia thành 5 phủ, đứng đầu là đô đốc phủ; mỗi phủ gồm 6 vệ; mỗi vệ có từ 5 đến 6 sở.

– Nhà nước cũng rất chú trọng vào việc rèn luyện quân đội, như tổ chức duyệt binh hàng năm, quy định tổ chức một kỳ thi khảo võ nghệ cho quân sĩ mỗi 3 năm, cùng với quy định về thưởng phạt,…

Nội dung cải cách về Kinh tế

– Vua Lê Thánh Tông đã ban hành các chính sách nhằm phát triển kinh tế, trong đó có chế độ lộc điền và chế độ quân điền.

+ Chế độ lộc điền là hình thức cấp phát ruộng đất làm bổng lộc cho quý tộc và quan lại cao cấp từ tứ phẩm trở lên.

+ Chế độ quân điền là việc chia ruộng đất thành các phần bằng nhau, sau đó cấp phát lần lượt cho quan lại từ tam phẩm trở xuống và tất cả các tầng lớp nhân dân, bao gồm cả trẻ mồ côi, phụ nữ góa và người tàn tật,… Nguyên tắc cấp phát là ruộng xã nào sẽ được chia cho dân xã ấy.

Nội dung cải cách về Văn hoá, giáo dục

– Vua Lê Thánh Tông rất coi trọng việc biên soạn quốc sử. Các nghi thức như lễ, nhạc và quy chế thi cử cũng được luật hóa một cách nghiêm túc.

– Ông đặc biệt chú trọng đến giáo dục và khoa cử nhằm đào tạo và tuyển dụng nhân tài cho đất nước.

+ Ông đã khôi phục Văn Miếu, mở rộng Thái Học viện và thiết lập trường học ở nhiều địa phương.

+ Ngoài ra, vua cũng cho dựng bia đá tại Văn Miếu để tôn vinh những người đỗ đại khoa.

<<Xem thêm>> Giải Sử 11: Cuộc cải cách của Minh Mạng nửa đầu thế kỷ XIX

Giải bài 10 Kết nối tri thức Lịch sử 11 trang 68

Câu hỏi : Khai thác Tư liệu 2 và thông tin trong mục, trình bày kết quả, ý nghĩa cuộc cải cách của vua Lê Thánh Tông.

Hướng dẫn trả lời:

Kết quả:

– Bộ máy nhà nước đã trở nên quy củ, chặt chẽ và tập trung cao độ, đề cao quyền hành toàn diện của hoàng đế. Các chức danh được quy định rõ ràng, hệ thống giám sát được củng cố, hạn chế sự tập trung quyền lực dẫn đến tình trạng chuyên quyền và nguy cơ cát cứ.

– Các chính sách kinh tế đã khẳng định quyền sở hữu tối cao của Nhà nước, tạo nền tảng cho sự phát triển kinh tế nông nghiệp.

– Chính sách giáo dục và khoa cử đã giúp đào tạo ra một đội ngũ quan lại trí thức có tài năng, đủ năng lực để quản lý đất nước.

Ý nghĩa: Những cải cách này đã làm chuyển biến toàn bộ các hoạt động của quốc gia, tạo cơ sở cho đất nước phát triển vững mạnh.

Luyện tập và Vận dụng

Luyện tập 1 : Lập sơ đồ tư duy về bối cảnh lịch sử, nội dung chủ yếu và kết quả, ý nghĩa cải cách của vua Lê Thánh Tông.

Sơ đồ tham khảo:

Sơ đồ tư duy về bối cảnh lịch sử, nội dung chủ yếu và kết quả, ý nghĩa cải cách của vua Lê Thánh Tông

Luyện tập 2: Vẽ sơ đồ tổ chức bộ máy nhà nước thời vua Lê Thánh Tông.

Sơ đồ tham khảo:

Sơ đồ tổ chức bộ máy nhà nước thời vua Lê Thánh Tông

Vận dụng: Dựa vào kiến thức đã học và tìm hiểu thêm từ sách, báo, internet về cải cách của vua Lê Thánh Tông (thế kỉ XV), em hãy nêu ra một số bài học có thể vận dụng, kế thừa trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước hiện nay.

Hướng dẫn trả lời:

– Một số bài học kinh nghiệm từ cuộc cải cách của vua Lê Thánh Tông có thể vận dụng, kế thừa trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước hiện nay:

+ Các giá trị chính trị – pháp lý của Luật Hồng Đức phù hợp với các nguyên tắc cơ bản của chế độ hiện tại, như: chủ quyền thuộc về nhân dân, tôn trọng tính tối cao của pháp luật, và đề cao tinh thần đoàn kết dân tộc…

+ Kế thừa việc loại bỏ và khắc phục những yếu kém, lệch lạc trong đường lối lãnh đạo.

+ Tôn trọng tính khách quan của lịch sử.

+ Việc kế thừa và tiếp thu luôn phải đi đôi với việc phát huy và nâng cao các giá trị truyền thống pháp lý, góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc.

Nhìn chung qua bài 10 Lịch sử 11 về cuộc cải cách của Lê Thánh Tông giúp chúng ta hiểu rõ những thay đổi quan trọng trong quản lý nhà nước và xã hội. Các chính sách cải cách của ông không chỉ thể hiện tầm nhìn xây dựng một quốc gia vững mạnh mà còn là bài học quý báu cho sự phát triển của đất nước ngày nay.