Giải Sử 11: Cuộc cải cách của Minh Mạng nửa đầu thế kỷ XIX

Hướng dẫn giải bài tập Lịch Sử 11 Bài 11: Cuộc cải cách của Minh Mạng nửa đầu thế kỷ XIX trong sách Kết nối tri thức được trình bày ngắn gọn và súc tích, giúp học sinh dễ dàng tiếp cận và nắm bắt nội dung, từ đó hỗ trợ học sinh trong việc hoàn thành bài tập Lịch Sử 11 Bài 11 một cách dễ dàng cũng như nắm được nội dung bài học một cách tốt nhất.

Giải lịch sử 11 bài 11 kết nối tri thức trang 69

Minh Mạng được xem là một vị vua năng động, quyết đoán của triều Nguyễn. Trong thời gian trị vì, ông đã thực hiện một số cải cách nhằm tăng cường tính thống nhất và tiềm lực của đất nước. Vậy, nội dung chủ yếu của cuộc cải cách thời vua Minh Mạng là gì? Những cải cách đó đạt được kết quả và ý nghĩa như thế nào?

Hướng dẫn trả lời:

Nội dung chủ yếu:

• Bộ máy chính quyền trung ương:

• Cải cách hệ thống Văn thư phòng và thành lập Cơ mật viện.
• Hoàn thiện lục Bộ và cải tổ các cơ quan chuyên môn.
• Thực hiện chế độ giám sát và thanh tra chéo giữa các cơ quan trung ương.

• Bộ máy chính quyền địa phương:

• Xóa bỏ Bắc Thành và Gia Định Thành, chia cả nước thành 30 tỉnh và phủ Thừa Thiên.
• Đối với vùng dân tộc thiểu số: đổi các động, sách thành xã, đồng thời bãi bỏ chế độ cai trị của các tù trưởng địa phương.

Kết quả:

• Thiết lập chế độ quân chủ trung ương tập quyền cao độ, trong đó vua nắm giữ quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp và thống lĩnh quân đội.
• Thống nhất đơn vị hành chính địa phương trên toàn quốc.
• Cơ cấu bộ máy nhà nước trở nên gọn nhẹ và chặt chẽ, phân định rõ ràng chức năng và nhiệm vụ của các cơ quan.

Ý nghĩa: Hoàn thành thống nhất đất nước về mặt hành chính và nâng cao hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước so với trước đây.

Giải Lịch Sử 11 bài 11 trang 71 

Khai thác lược đồ Hình 2, nêu nhận xét của em về đơn vị hành chính Việt Nam sau cải cách Minh Mạng.

Hướng dẫn trả lời:

– Nhận xét:

• Các đơn vị hành chính như Bắc Thành, Gia Định Thành, các doanh và trấn (được thành lập trong giai đoạn đầu của triều Nguyễn) đã bị xóa bỏ. Thay vào đó, các đơn vị hành chính mới được thiết lập với sự phân cấp rõ ràng và thống nhất trong toàn quốc.
• Phạm vi các tỉnh đã bị thu hẹp so với trước đây để hạn chế xu hướng cát cứ và phân tán quyền lực.
• Nhiều tên gọi cấp tỉnh, huyện trong bộ máy hành chính thời Nguyễn vẫn được duy trì đến ngày nay, như Hà Nội, Hải Dương, Hưng Yên, Nam Định, Quảng Bình, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa,…

Hướng dẫn giải Lịch Sử 11 trang 71

 Trình bày một số biện pháp cải cách của vua Minh Mạng.

Hướng dẫn trả lời:

– Ở trung ương:

• Vua Minh Mạng đã tiến hành cải cách hệ thống Văn thư phòng và thành lập Cơ mật viện, hai cơ quan tư vấn và tham mưu cao nhất của hoàng đế về hành chính, chính trị, an ninh và quân sự.
• Năm 1820, ông đã đổi Thị thư viện thành Văn thư phòng. Đến năm 1829, Nội các được lập ra để thay thế cho Văn thư phòng, đảm nhiệm chức năng của một cơ quan hành chính trung ương, có nhiệm vụ chuyển và tiếp nhận công văn giữa triều đình và các địa phương, cũng như khởi thảo các chế cáo và lưu giữ công văn.
• Năm 1834, Cơ mật viện được thành lập để trở thành cơ quan tư vấn cao nhất cho nhà vua về các vấn đề quân sự quan trọng, do quan văn, võ do chính vua lựa chọn đứng đầu.
• Ông cũng hoàn thiện cơ cấu và chức năng của lục Bộ, đồng thời cải tổ các cơ quan chuyên môn như Quốc tử giám, Hàn lâm viện,…
• Vua Minh Mạng thực hiện chế độ giám sát và thanh tra chéo giữa các cơ quan trung ương thông qua hoạt động của Đô sát viện và lục Khoa.

– Ở địa phương:

• Ông đã xóa bỏ Bắc Thành (năm 1831) và Gia Định Thành (năm 1832), chia cả nước thành 30 tỉnh và phủ Thừa Thiên. Đứng đầu mỗi tỉnh là Tổng đốc và Tuần phủ. Tổng đốc thường phụ trách hai tỉnh và trực tiếp cai trị một tỉnh, trong khi tỉnh còn lại do Tuần phủ đứng đầu và dưới sự kiêm quản của Tổng đốc.
• Đối với các vùng dân tộc thiểu số:
• Vua Minh Mạng đã cho đổi các động, sách thành xã như ở vùng đồng bằng, đồng thời bãi bỏ chế độ cai trị của các tù trưởng địa phương, bổ nhiệm quan lại của triều đình để cai trị trực tiếp.
• Về bộ máy quan lại: Vua Minh Mạng cũng cải cách chế độ hồi tỵ, mở rộng phạm vi và đối tượng áp dụng, đồng thời bổ sung những quy định mới rất nghiêm ngặt.

Giải bài tập Lịch Sử 11 bài 11 Kết nối tri thức trang 72

Trình bày kết quả, ý nghĩa của cuộc cải cách Minh Mạng.

Hướng dẫn trả lời:

– Kết quả:

• Thiết lập chế độ quân chủ trung ương tập quyền cao độ, trong đó vua nắm giữ quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp và quyền chỉ huy quân đội.
• Thống nhất đơn vị hành chính địa phương trên toàn quốc.
• Cơ cấu bộ máy nhà nước trở nên gọn nhẹ và chặt chẽ, với sự phân định rõ ràng chức năng và nhiệm vụ của các cơ quan.

– Ý nghĩa:

• Hoàn thành việc thống nhất đất nước về mặt hành chính, giúp bộ máy nhà nước hoạt động hiệu quả hơn so với trước đây.
• Cuộc cải cách của Minh Mạng đã để lại nhiều bài học kinh nghiệm cho tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước. Trong đó, phương pháp phân chia đơn vị hành chính cấp tỉnh thời Minh Mạng là một trong những di sản lớn nhất của cuộc cải cách, vẫn có giá trị cho đến ngày nay.

Luyện tập và vận dụng

Luyện tập 1: Lập sơ đồ tư duy tóm tắt bối cảnh, nội dung chính và ý nghĩa của cuộc cải cách Minh Mạng

 Sơ đồ tham khảo:

Sơ đồ tư duy tóm tắt bối cảnh, nội dung chính và ý nghĩa của cuộc cải cách Minh Mạng

Luyện tập 2: Nêu nhận xét của em về cuộc cải cách Minh Mạng

– Nhận xét:

• Cuộc cải cách của vua Minh Mạng là một cuộc cải cách khá toàn diện trên nhiều lĩnh vực như hành chính, kinh tế, văn hóa – giáo dục, trong đó cải cách bộ máy hành chính là trọng tâm. Kết quả của cuộc cải cách đã nâng cao tính thống nhất của quốc gia, đồng thời thúc đẩy hoạt động hiệu quả của bộ máy chính quyền ở các cấp.
• Cuộc cải cách này đã thể hiện tài năng và tâm huyết của nhà vua, cũng như nỗ lực của triều Nguyễn trong quản lý đất nước. Nó có ảnh hưởng lớn đến tình hình chính trị – xã hội và đặt nền tảng cho thể chế chính trị của triều Nguyễn trong nhiều thập kỷ tiếp theo.
• Cuộc cải cách của vua Minh Mạng cũng để lại những di sản quan trọng cho nền hành chính quốc gia trong thời kỳ cận – hiện đại, đặc biệt là cấu trúc phân cấp hành chính địa phương gồm tỉnh – huyện – xã. Bên cạnh đó, những giá trị trong việc xây dựng mô hình bộ máy nhà nước đơn giản và tinh gọn, cũng như xây dựng đội ngũ quan lại thanh liêm của vua Minh Mạng, vẫn là bài học kinh nghiệm quý báu cho cải cách hành chính tại Việt Nam hiện nay.

Vận dụng: Liên hệ với thực tiễn và tìm hiểu thêm từ sách, báo, internet, cho biết những bài học kinh nghiệm nào từ cuộc cải cách của vua Minh Mạng có thể áp dụng vào việc xây dựng nền hành chính Việt Nam hiện đại? Lấy ví dụ cụ thể.

– Cuộc cải cách bộ máy nhà nước của vua Minh Mạng để lại nhiều bài học kinh nghiệm quý báu về các nguyên tắc hoạt động của bộ máy nhà nước, giá trị cần lựa chọn trong chính sách quản lý, và cải cách quan chế.

• Thứ nhất, cần thực hiện nguyên tắc “Trên dưới liên kết hiệp đồng, trong ngoài kiềm chế lẫn nhau” trong hoạt động của bộ máy hành chính nhà nước.
• Thứ hai, áp dụng nguyên tắc “chức vụ và trách nhiệm nghiêm minh, quyền lợi và nghĩa vụ tương xứng”.
• Thứ ba, kết hợp “Đức trị” và “Pháp trị” trong công tác quản lý nhà nước.
• Thứ tư, quản lý nhà nước bằng pháp luật, đề cao vai trò của pháp luật.
• Thứ năm, chú trọng đến công tác kiểm tra và giám sát.
• Thứ sáu, kiên quyết đấu tranh phòng, chống tham nhũng.

Trong thời đại hiện nay, Đảng ta đã và đang kiên quyết, bền bỉ trong cuộc đấu tranh chống tham nhũng và tiêu cực, góp phần xây dựng Đảng và Nhà nước ngày càng trong sạch và vững mạnh.

Bài 11 trong chương trình Lịch sử 11 về cuộc cải cách của Minh Mạng nửa đầu thế kỷ XIX đã giúp chúng ta hiểu rõ những thay đổi quan trọng trong bộ máy nhà nước và quản lý xã hội. Cuộc cải cách này không chỉ thể hiện tầm nhìn và quyết tâm của vua Minh Mạng trong việc xây dựng một quốc gia vững mạnh, mà còn để lại những bài học kinh nghiệm cho việc quản lý nhà nước hiện nay.

<<Xem thêm>> Giải Sử 11 Bài 10: Cuộc cải cách của Lê Thánh Tông thế kỉ XV