Góc Treitz là gì? Cấu tạo và chức năng trong cơ thể người

Trong lĩnh vực giải phẫu học và y học lâm sàng, việc xác định các mốc giải phẫu chính xác đóng vai trò vô cùng quan trọng. Một trong những cấu trúc tuy nhỏ bé nhưng lại có ý nghĩa lớn trong hệ tiêu hóa chính là Góc Treitz. Vậy góc treitz là gì? Nó có cấu tạo ra sao và đảm nhận chức năng gì trong cơ thể chúng ta? Bài viết này sẽ cung cấp cái nhìn chi tiết và khoa học về Góc Treitz, giúp bạn đọc, đặc biệt là các bạn học sinh đang tìm hiểu về sinh học cơ thể người, có được kiến thức nền tảng vững chắc.

Góc Treitz là gì?

Góc Treitz, hay còn được biết đến với tên gọi chính thức hơn là dây chằng Treitz (Ligament of Treitz) hoặc cơ treo tá tràng (Suspensory muscle of duodenum), là một dải cơ-xơ nằm trong ổ bụng, có vai trò treo đoạn cuối của tá tràng và đoạn đầu của hỗng tràng lên cơ hoành.

Về bản chất, nó không hoàn toàn là một “góc” theo nghĩa hình học thông thường, mà là một cấu trúc treo giữ, tạo ra một điểm gấp khúc rõ rệt giữa tá tràng (phần đầu của ruột non) và hỗng tràng (phần tiếp theo của ruột non). Điểm gấp khúc này, được gọi là khúc nối tá-hỗng tràng (Duodenojejunal flexure), chính là vị trí mà Góc Treitz bám vào và nâng đỡ.

Tên gọi “Treitz” được đặt theo tên của nhà giải phẫu học người Séc Václav Treitz, người đã mô tả chi tiết cấu trúc này vào năm 1853. Hiểu rõ góc treitz là gì là bước đầu tiên để khám phá vai trò quan trọng của nó.

Định nghĩa Góc Treitz

Cấu tạo Giải phẫu chi tiết của Góc Treitz

Để hiểu sâu hơn về chức năng, chúng ta cần nắm vững cấu tạo giải phẫu của Góc Treitz. Cấu trúc này không quá phức tạp nhưng lại có sự kết hợp đặc biệt giữa các loại mô khác nhau.

Vị trí chính xác trong ổ bụng

• Góc Treitz nằm ở phần bụng trên, phía sau phúc mạc (retroperitoneal), thường ở bên trái của cột sống thắt lưng, ngang mức đốt sống thắt lưng L1-L2.
• Nó bắt nguồn từ trụ phải của cơ hoành, gần lỗ thực quản và thân động mạch tạng.
• Từ cơ hoành, nó chạy xuống dưới, đi qua phía sau tụy và tĩnh mạch lách, rồi bám vào khúc nối tá-hỗng tràng.
• Vị trí này đánh dấu điểm chuyển tiếp cố định giữa tá tràng (phần lớn cố định sau phúc mạc) và hỗng tràng (di động tự do trong ổ bụng).

Việc xác định chính xác vị trí của Góc Treitz là cực kỳ quan trọng trong chẩn đoán hình ảnh (như chụp CT, MRI) và trong quá trình phẫu thuật ổ bụng.

Thành phần cấu tạo

Góc Treitz được cấu tạo bởi sự kết hợp của các thành phần sau:

• Sợi cơ vân: Một phần nhỏ cơ vân bắt nguồn từ trụ phải cơ hoành.
• Mô liên kết sợi chun: Cung cấp độ đàn hồi và chắc chắn cho dây chằng.
• Sợi cơ trơn: Bắt nguồn từ lớp cơ dọc và cơ vòng của thành tá tràng (phần ngang và phần lên).

Sự kết hợp giữa cơ vân (từ cơ hoành) và cơ trơn (từ ruột) làm cho Góc Treitz trở thành một cấu trúc độc đáo, có khả năng co giãn và hỗ trợ tích cực cho hoạt động của ruột non.

Liên quan với các cơ quan lân cận

Góc Treitz nằm ở vị trí giao thoa của nhiều cấu trúc quan trọng trong ổ bụng, bao gồm:

• Tụy tạng: Thân và đuôi tụy nằm ngay phía trước và bên trái Góc Treitz.
• Động mạch và Tĩnh mạch Mạc treo Tràng trên (SMA/SMV): Các mạch máu lớn này thường nằm ở phía trước hoặc bên phải của Góc Treitz. Sự chèn ép của các mạch máu này lên tá tràng ở gần Góc Treitz có thể gây ra Hội chứng Động mạch Mạc treo Tràng trên (SMA).
• Tĩnh mạch thận trái: Thường đi qua giữa động mạch chủ bụng và động mạch mạc treo tràng trên, gần với vị trí của Góc Treitz.
• Cơ hoành: Là nơi xuất phát của Góc Treitz.

Hiểu rõ mối liên quan này giúp các bác sĩ phẫu thuật tránh làm tổn thương các cấu trúc quan trọng trong quá trình can thiệp vào vùng bụng trên.

Chức năng Sinh lý của Góc Treitz

Mặc dù có kích thước khiêm tốn, Góc Treitz đảm nhận những chức năng sinh lý và giải phẫu quan trọng trong hệ tiêu hóa.

Chức năng của Góc Treitz

Điểm mốc Giải phẫu và Lâm sàng quan trọng

Chức năng nổi bật và được công nhận rộng rãi nhất của Góc Treitz là vai trò như một mốc giải phẫu quan trọng để phân chia ống tiêu hóa:

• Phân chia Ống tiêu hóa Trên và Dưới: Theo quy ước lâm sàng, phần ống tiêu hóa nằm trên Góc Treitz (thực quản, dạ dày, tá tràng) được gọi là đường tiêu hóa trên. Phần nằm dưới Góc Treitz (hỗng tràng, hồi tràng, ruột già) được gọi là đường tiêu hóa dưới.
• Ý nghĩa trong Chẩn đoán Xuất huyết Tiêu hóa: Sự phân chia này cực kỳ hữu ích trong việc xác định nguồn gốc chảy máu tiêu hóa.
  • Xuất huyết từ đường tiêu hóa trên (phía trên Góc Treitz) thường biểu hiện bằng nôn ra máu (hematemesis) hoặc đi ngoài phân đen như bã cà phê (melena).
  • Xuất huyết từ đường tiêu hóa dưới (phía dưới Góc Treitz) thường biểu hiện bằng đi ngoài ra máu đỏ tươi (hematochezia).

  Việc xác định vị trí chảy máu tương đối so với Góc Treitz giúp định hướng các phương pháp chẩn đoán tiếp theo (như nội soi dạ dày hay nội soi đại tràng). Tìm hiểu thêm về xuất huyết tiêu hóa.

Do đó, Góc Treitz không chỉ là một cấu trúc giải phẫu đơn thuần mà còn là một công cụ chẩn đoán lâm sàng hữu hiệu.

Hỗ trợ quá trình Tiêu hóa

Ngoài vai trò làm mốc giải phẫu, Góc Treitz còn góp phần hỗ trợ chức năng tiêu hóa:

• Duy trì góc tá-hỗng tràng: Bằng cách treo giữ khúc nối tá-hỗng tràng, Góc Treitz giúp duy trì một góc nhọn tại đây. Góc này được cho là có vai trò hỗ trợ điều hòa dòng chảy của thức ăn từ tá tràng xuống hỗng tràng, có thể hoạt động như một “van” cơ năng, ngăn ngừa trào ngược dịch từ hỗng tràng lên tá tràng.
• Hỗ trợ nhu động ruột: Các sợi cơ trơn trong Góc Treitz có thể co bóp đồng bộ với nhu động của tá tràng và hỗng tràng, góp phần đẩy thức ăn đi xuống hiệu quả hơn.

Mặc dù vai trò chính xác trong việc điều hòa nhu động vẫn cần được nghiên cứu thêm, sự hiện diện của cơ trơn cho thấy Góc Treitz không chỉ là một dây chằng thụ động.

Ý nghĩa Lâm sàng và Bệnh lý liên quan đến Góc Treitz

Góc Treitz có ý nghĩa quan trọng trong nhiều tình huống lâm sàng và có thể liên quan đến một số bệnh lý nhất định.

Bệnh lý liên quan đến Góc Treitz

Trong Chẩn đoán Xuất huyết Tiêu hóa

Như đã đề cập, đây là ứng dụng lâm sàng phổ biến nhất. Việc xác định triệu chứng (nôn máu, phân đen, máu đỏ tươi) và liên hệ với vị trí tương đối so với Góc Treitz giúp bác sĩ nhanh chóng khoanh vùng nguồn chảy máu và lựa chọn phương pháp can thiệp phù hợp.

Trong Phẫu thuật Ổ bụng

Góc Treitz là một mốc giải phẫu quan trọng cho các bác sĩ phẫu thuật tiêu hóa:

• Xác định vị trí ruột non: Trong các ca mổ phức tạp hoặc khi cấu trúc giải phẫu bị thay đổi do bệnh lý, việc tìm thấy Góc Treitz giúp phẫu thuật viên xác định chính xác đâu là đoạn đầu của hỗng tràng.
• Phẫu thuật cắt đoạn ruột, nối ruột: Là điểm tham chiếu để thực hiện các đường cắt và miệng nối an toàn.
• Phẫu thuật điều trị tắc ruột, xoắn ruột: Giúp định vị và xử lý các bất thường về vị trí hoặc luồng thông của ruột non.

Các Bệnh lý liên quan

Một số tình trạng bệnh lý có thể liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp đến Góc Treitz:

• Hội chứng Động mạch Mạc treo Tràng trên (SMA Syndrome): Tình trạng hiếm gặp khi góc giữa động mạch chủ bụng và động mạch mạc treo tràng trên quá hẹp, chèn ép vào đoạn tá tràng D3 nằm ngay trước Góc Treitz, gây tắc nghẽn đường ra của dạ dày.
• Ruột xoay bất toàn (Malrotation): Bất thường bẩm sinh khi ruột không xoay và cố định vào thành bụng sau đúng cách trong quá trình phát triển bào thai. Góc Treitz có thể nằm ở vị trí bất thường (thường là bên phải thay vì bên trái), làm tăng nguy cơ xoắn ruột trung tràng (midgut volvulus), một cấp cứu ngoại khoa nguy hiểm.
• Thoát vị cạnh tá tràng (Paraduodenal hernia): Một loại thoát vị nội hiếm gặp, xảy ra khi các quai ruột non chui vào các nếp phúc mạc bất thường gần Góc Treitz.

Kết luận

Qua những phân tích chi tiết trên, hy vọng bạn đã có câu trả lời rõ ràng cho câu hỏi “góc treitz là gì?”.

Hiểu biết về Góc Treitz là một phần không thể thiếu trong kiến thức nền tảng về hệ tiêu hóa và cơ thể người, đặc biệt hữu ích cho các bạn học sinh, sinh viên y khoa và những ai quan tâm đến lĩnh vực sinh học và y học.

XEM THÊM

• Gái bán hoa là gì?
• Gái nạ dòng là gì?