Nguyễn Trãi là ai? Vị anh hùng dân tộc và nhà văn lỗi lạc

Nguyễn Trãi là ai? Nguyễn Trãi là nhân vật văn hóa thế giới đầu tiên ở Việt Nam. Ông được nhiều người biết đến như một nhà thơ xuất sắc qua tác phẩm “Bình Ngô đại cáo”, một phần không thể thiếu trong chương trình Ngữ văn lớp 10. Ngoài ra, Nguyễn Trãi cũng là một nhà chính trị và tư tưởng vĩ đại của quốc gia. Dù trong bất cứ vai trò nào, ông luôn để lại những đóng góp vô cùng to lớn cho dân tộc. Hãy cùng kienthucthpt.com tìm hiểu ngay dưới đây.

Nguyễn Trãi là ai?

Nguyễn Trãi (1380-1442) là danh nhân văn hóa, nhà quân sự và nhà thơ lớn của Việt Nam. Ông sinh ra trong một gia đình trí thức, đóng vai trò quan trọng trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, giúp Lê Lợi giành độc lập cho đất nước. Ông là tác giả của Bình Ngô Đại Cáo, bản tuyên ngôn độc lập nổi tiếng, và nhiều tác phẩm văn học đặc sắc như Quốc âm thi tập, thể hiện tư tưởng nhân đạo và lòng yêu nước sâu sắc.

Nguyễn Trãi đề cao tư tưởng “lấy dân làm gốc” và mong muốn một xã hội thịnh vượng, công bằng. Ông bị oan trong vụ án Lệ Chi Viên và được minh oan sau này. Với những đóng góp to lớn, ông được UNESCO vinh danh là Danh nhân văn hóa thế giới.

Cuộc đời của Danh nhân văn hóa Thế giới – Nguyễn Trãi

Cuộc đời của Danh nhân văn hóa Thế giới – Nguyễn Trãi

Trải qua một thời kỳ đầy biến động, Nguyễn Trãi không thể tránh khỏi những biến cố lớn trong cuộc đời mình. Khi mới 6 tuổi, mẹ ông qua đời và Ức Trai đã chuyển về Côn Sơn sống cùng ông ngoại là Trần Nguyên Đán. Đến năm 1390, sau khi ông ngoại mất, ông theo cha về sống tại làng Nhị Khê.

Dù sinh sống trong hoàn cảnh khó khăn, nhưng ông vẫn kiên định học tập, trở thành một người uyên bác, am hiểu sâu rộng nhiều lĩnh vực và có ý thức mạnh mẽ về trách nhiệm của một sĩ phu yêu nước, thương dân. Năm 20 tuổi (năm 1400), Nguyễn Trãi đỗ thái học sinh và cùng cha làm quan dưới thời nhà Hồ.

Năm 1407, khi nhà Minh xâm lược, cha ông, Nguyễn Phi Khanh, bị bắt đưa sang Trung Quốc, Nguyễn Trãi cùng một người em đi theo chăm sóc. Theo lời khuyên của cha, ông quay về nhưng lại bị quân Minh bắt giữ.

Sau khi trở về Đông Quan, ông sống ẩn mình giữa nhân dân để tránh sự truy đuổi của quân Minh, với tâm nguyện “đền nợ nước, báo thù nhà”. Khi nghe tin Lê Lợi khởi nghĩa ở Lam Sơn, Nguyễn Trãi đã rời Đông Quan đến Thanh Hóa gặp Lê Lợi, trình “Bình Ngô sách” và được Lê Lợi trọng dụng.

Nguyễn Trãi cùng khổ với quân Lam Sơn, dốc sức phục vụ cho cuộc kháng chiến chống Minh, góp phần lớn vào chiến thắng năm 1427, giành lại độc lập cho đất nước. Ông cũng là người đã viết “Bình Ngô đại cáo” tổng kết chiến thắng vẻ vang của dân tộc, phản ánh sâu sắc tư tưởng nhân nghĩa, tôn vinh tinh thần yêu nước, thương dân.

Trong thời gian làm quan dưới triều Lê Thái Tổ và Lê Thái Tông, ông đã nỗ lực điều hành nhà nước theo đúng chính đạo, thực hành nhân nghĩa để dân được yên ổn. Tính cương trực và tư tưởng coi trọng dân của ông đã khiến ông không ít lần đối mặt với sự ghen ghét, hãm hại từ các quan lại tham nhũng, dẫn đến việc ông bị oan ức, mất chức, khiến cuộc đời ông nhiều phen sóng gió.

Năm 1440, Lê Thái Tông đã mời ông trở lại làm quan và giao cho nhiều trọng trách. Tuy nhiên, vào năm 1442, một biến cố lớn xảy ra khi vua Lê Thái Tông tử vong tại nhà riêng của Nguyễn Trãi. Gian thần đã lợi dụng sự việc này vu oan cho ông âm mưu giết vua, dẫn đến việc cả ba họ Nguyễn Trãi bị hành quyết. Oan khuất này mới được minh oan vào năm 1464 dưới thời Lê Thánh Tông, khôi phục danh dự và sự nghiệp cho ông.

Cuộc đời Nguyễn Trãi gắn liền với việc phục vụ và bảo vệ đất nước, ông là một nhân vật toàn diện hiếm có trong lịch sử Việt Nam, với nhân cách cao thượng, tài năng hơn người và là biểu tượng của sự hy sinh vì dân tộc.

Sự nghiệp sáng tác văn thơ của Nguyễn Trãi

Là một nhà thơ, nhà văn lỗi lạc của dân tộc, Nguyễn Trãi để lại một kho tàng tác phẩm văn học phong phú với nhiều thể loại từ chính luận đến thơ ca. Bên cạnh đó, ông còn sáng tác nhiều công trình nổi bật về địa lý và lịch sử.

Trong lĩnh vực chính luận, phải kể đến “Bình Ngô đại cáo” và “Quân trung từ mệnh tập”. “Quân trung từ mệnh tập” là tập hợp các thư từ gửi đến các tướng địch và các giao dịch với triều đình nhà Minh, nhằm thực hiện chiến thuật “đánh vào lòng”, hiện nay còn được gọi là chiến thuật “địch vận”.

“Bình Ngô đại cáo” là một kiệt tác chữ Hán, thể hiện lời của vua Lê Lợi, tổng kết mười năm kháng chiến chống Minh, khẳng định chính nghĩa của quốc gia và dân tộc, và mô tả quá trình chiến đấu cam go dẫn đến thắng lợi cuối cùng. Ngoài ra, ông còn sáng tác khoảng 28 công trình khác bao gồm phú, tấu, chiếu, lục, ký, biểu…

Về mặt lịch sử, ông có các tác phẩm như “Lam Sơn thực lục” ghi chép về mười năm khởi nghĩa Lam Sơn, hay “Vĩnh Lăng thần đạo bi” là văn bia tại Vĩnh Lăng kể lại cuộc đời và sự nghiệp của vua Lê Thái Tổ.

Trong lĩnh vực địa lý, ông viết “Dư địa chí”, một tác phẩm bằng chữ Hán, tóm tắt địa lý hành chính và tự nhiên của Việt Nam qua các thời kỳ.

Bên cạnh đó, Nguyễn Trãi còn để lại một sự nghiệp văn thơ đồ sộ với các tác phẩm như “Ức Trai thi tập”, “Quốc âm thi tập”, “Chí Linh sơn phú”, “Côn Sơn ca”,… nói lên tình yêu gia đình, quê hương, đất nước và nhân dân.

Trong số đó, “Ức Trai thi tập” là cuốn tự thuật về chính bản thân tác giả, gồm 105 bài thơ, được coi là một trong những tác phẩm tiêu biểu nhất trong sự nghiệp văn chương của Nguyễn Trãi.

>> Xem thêm >> Tóm tắt Chữ người tử tù

Một số thông tin về Nguyễn Trãi

Vợ Nguyễn Trãi là ai?

Theo ghi chép trong tiểu sử của Nguyễn Trãi, ông đã có 5 người vợ:

• Bà Trần Thị Thành 
• Bà Phùng Thị 
• Bà Lê Thị 
• Bà Nguyễn Thị Lộ 
• Bà Phạm Thị Mẫn

Tại sao Nguyễn Trãi về Côn Sơn ở ẩn?

Dưới thời vua Lê Thái Tổ, Nguyễn Trãi từng phải chịu sự nghi kỵ, bị bắt giam nhiều lần. Vua cũng đã hành hình những người có công lập nước như Trần Nguyên Hãn và Phạm Văn Xảo, khiến cho nhiều đại thần liêm khiết xin từ chức về ở ẩn tại quê nhà.

Sau khi vua Lê Thái Tổ mất, vua Lê Thánh Tông lên ngôi khi còn rất trẻ, các quan lại xu nịnh và tham nhũng lộng hành. Chứng kiến tình hình đó, Nguyễn Trãi đã xin từ quan về quê. Ông về quê ngoại tại Côn Sơn (Hải Dương) để sống ẩn dật.

>> Xem thêm >> Thơ Đường luật là gì?

Lý do Nguyễn Trãi mất là gì?

Nguyễn Trãi và ba thế hệ trong gia đình ông đều bị giết oan trong vụ án Lệ Chi Viên. Theo sử sách, khi vua Lê Thái Tông đi tuần, đã nghỉ lại tại nơi ở của Nguyễn Trãi. Vua Thái Tông quý mến tài năng và sắc đẹp của Nguyễn Thị Lộ (vợ của Nguyễn Trãi), nên đã cho bà ở lại cạnh vua suốt đêm, sau đó vua bất ngờ qua đời. Nguyễn Thị Lộ bị cáo buộc giết vua, dẫn tới hình phạt “tru di tam tộc” cho gia đình Nguyễn Trãi.

Cho đến năm 1464, vua Lê Thánh Tông mới chính thức minh oan cho Nguyễn Trãi, truy tặng ông tước Tán Trù Bá và trao chức huyện quan cho Nguyễn Anh Vũ, con trai duy nhất còn sống sót của Nguyễn Trãi sau vụ án. Lê Thánh Tông cũng ra lệnh sưu tầm các tác phẩm thơ văn của Nguyễn Trãi, giúp bảo tồn một phần quan trọng di sản văn hóa của ông cho đến ngày nay.

Dù vua Lê Thánh Tông đã minh oan cho Nguyễn Trãi, Nguyễn Thị Lộ, người bị nghi ngờ là thủ phạm chính, lại chưa được minh oan. Sử sách không đề cập gì thêm về việc này.