Với soạn bài Nỗi buồn chiến tranh trang 19 đến trang 25 Ngữ văn lớp 12 Kết nối tri thức sẽ giúp học sinh trả lời câu hỏi từ đó dễ dàng soạn văn 12.
Soạn bài Nỗi buồn chiến tranh – Kết nối tri thức
* Trước khi đọc bài
Câu hỏi 1 trang 19 SGK Ngữ văn 12 Tập 1: “Chiến tranh” – hai tiếng ấy gợi cho bạn những ấn tượng, suy nghĩ gì? Nêu một số kênh thông tin đã đưa lại cho bạn những hiểu biết nhất định về chiến tranh.
Trả lời:
– Chiến tranh khơi dậy hình ảnh về sự hủy diệt, nỗi đau, sự hy sinh và ước vọng mãnh liệt về hòa bình.
– Nhiều nguồn thông tin như YouTube, Facebook, TikTok, báo chí, truyện, và sách cung cấp những hiểu biết nhất định về chiến tranh.
Câu hỏi 2 trang 19 SGK Ngữ văn 12 Tập 1: Bạn đã học, đã đọc những tác phẩm văn học nào viết về đề tài chiến tranh? Nêu ấn tượng nổi bật của bạn về một trong số những tác phẩm ấy.
Trả lời:
– Những tác phẩm văn học viết về đề tài chiến tranh mà tôi đã học và đọc bao gồm:
- “Đồng chí” của Chính Hữu (lớp 9 – SGK cũ)
- “Bài thơ về tiểu đội xe không kính” của Phạm Tiến Duật (lớp 9 – SGK cũ)
- “Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh Khuê (lớp 9 – SGK cũ)
- “Chiếc lược ngà” của Nguyễn Quang Sáng
– Ấn tượng về truyện Những ngôi sao xa xôi là hình ảnh ba cô gái làm nhiệm vụ trong tổ trinh sát mặt đường. Họ luôn đồng hành và gắn bó với nhau trong công việc và cuộc sống giữa cuộc chiến chống đế quốc Mỹ. Những khó khăn, gian khổ đã làm tình cảm giữa họ thêm bền chặt.
Công việc của các cô rất nguy hiểm, đặc biệt là lấp đất vào hố bom đã nổ và phá bom chưa nổ để mở đường cho xe tải. Vì thế, họ phải thường xuyên đối diện với những hiểm nguy và căng thẳng trong cuộc sống hàng ngày.
* Đọc văn bản
Gợi ý trả lời câu hỏi trong bài đọc
1. Theo dõi: Yếu tố ngoài cảnh nào đã góp phần làm sống dậy kí ức chiến tranh của nhân vật Kiên?
Trả lời:
Trong đêm đông lạnh lẽo, khi ngắm những giọt mưa nhẹ rơi ngoài trời, không khí trở nên ảm đạm, khiến kí ức trong Kiên chợt ùa về.
2. Theo dõi: Kiên đã sống trong trạng thái như thế nào khi bị kí ức chiến tranh khuấy đảo?
Trả lời:
Kiên bỗng giật mình, hồn xiêu phách lạc, ý thức trở nên mơ hồ, lú lẫn. Anh đi đi lại lại trong trạng thái mê mẩn, với những ký ức chớp nhoáng hiện về. Đôi tay anh mỏi mệt, run rẩy, cảm giác tim như bị xé toạc, phổi thì ngột ngạt vì khói thuốc, miệng khô khốc, cổ nghẹn cứng, và từng cơn nấc trào lên.
3. Theo dõi: Điều gì để lại ấn tượng nặng nề nhất trong kí ức của Kiên?
Trả lời:
Trận chiến ác liệt ở truông Gọi Hồn mang đến những diễn biến đầy căng thẳng và kết cục bi thảm cho tiểu đoàn của Kiên.
4. Theo dõi: Có thể hiểu như thế nào về ý tưởng: con người Kiên sẽ được “phục sinh trong chuỗi dài tái hiện”?
Trả lời:
Đó là khoảnh khắc Kiên được trở về quá khứ, chìm đắm trong “những năm tháng tuổi trẻ đã bị đánh mất bởi nỗi đau của chiến tranh.”
5. Theo dõi: Tác giả đã miêu tả như thế nào về quá trình phục hiện của thế giới kí ức?
Trả lời:
Tác giả mô tả tỉ mỉ quá trình tái hiện lại thế giới ký ức trong tâm trí Kiên, khi anh dần khơi lại những ký ức sống động về môi trường xung quanh – những ngày nắng gắt, mưa lũ, các bờ suối, bãi lau… Tất cả hiện lên tuần tự, nối tiếp nhau, như thể đã khắc sâu trong tâm trí anh, chỉ đợi cơ hội để trở lại.
6. Theo dõi: Dưới tác động của kí ức, kết cấu cuốn tiểu thuyết mà Kiên đang viết phát triển theo chiều hướng nào?
Trả lời:
Cuốn tiểu thuyết mà Kiên đang viết ngày càng trở nên dày hơn với những đợt ký ức ùa về, “những chương sau tiếp nối nhịp điệu lặp lại của chương trước”.
7. Theo dõi: Sự thờ ơ của người đời đối với Kiên nói lên điều gì?
Trả lời:
Vì Kiên có tính cách khó chịu và lập dị, mọi người xung quanh thường không để ý đến anh. Điều này phản ánh sự thờ ơ, thiếu quan tâm và đồng cảm từ những người xung quanh.
8. Chú ý: Sự xuất hiện của người kể chuyện xưng “tôi”
9. Theo dõi: Người kể chuyện gặp khó khăn gì khi đọc những trang bản thảo do “nhà văn của phường chúng tôi” để lại?
Trả lời:
Tác phẩm của Kiên là những mảnh ký ức hỗn loạn, vì anh chỉ viết theo dòng ký ức tuôn trào mà không có ý định sắp xếp chúng. Do người kể không biết về những ký ức rời rạc này của Kiên nên gặp khó khăn khi đọc bản thảo.
10. Theo dõi: Theo bạn, “nguyên do” mà người kể chuyện cho rằng mình đã hiểu có thể là gì?
Trả lời:
Người kể chuyện đã từ bỏ việc cố gắng giải thích trình tự của các sự kiện trong bản thảo, mà “tùy ý” tiếp nhận chúng theo cách hiểu riêng của mình.
11. Theo dõi: giữa người kể chuyện và Kiên có những điểm chung gì?
Trả lời:
Họ đều đã trải nghiệm nỗi buồn và đau khổ trong suốt thời gian chiến tranh.
12. Theo dõi: Tại sao người kể chuyện lại xem dòng hồi tưởng của Kiên thể hiện “niềm cảm hứng, niềm lạc quan quay ngược về quá khứ”?
Trả lời:
Chính nhờ những dòng ký ức ấy mà Kiên được sống mãi trong những tháng ngày đau thương nhưng rực rỡ, những ngày bất hạnh nhưng đong đầy tình người… những ngày mà tất cả còn rất trẻ trung, trong sáng và chân thành.
* Sau khi đọc
Nội dung chính:
Tác phẩm khắc họa sự dằn vặt và giằng xé trong tâm hồn Kiên, cùng với sự đồng cảm và thấu hiểu của nhân vật tôi; đồng thời phản ánh nỗi kinh hoàng của chiến tranh và những tác động kéo dài của nó đối với những người đã từng trải qua.
Gợi ý trả lời câu hỏi sau khi đọc
Câu 1 trang 25 SGK Ngữ văn 12 Tập 1: Nêu ấn tượng ban đầu của bạn về nét khác biệt của đoạn trích này so với các đoạn trích tiểu thuyết khác đã học
Trả lời:
Ấn tượng đầu tiên về sự khác biệt của đoạn trích này so với những đoạn trích tiểu thuyết khác là ngay từ đầu, “Nỗi buồn chiến tranh” đã tập trung trực tiếp vào tâm lý của nhân vật. Thay vì miêu tả bối cảnh hay giới thiệu nhân vật, câu văn mở đầu đã đi thẳng vào diễn biến tâm lý của Kiên.
Câu 2 trang 25 SGK Ngữ văn 12 Tập 1: Tóm tắt nội dung từng phần của đoạn trích. Qua nội dung đó, bạn hiểu thêm điều gì về yếu tố sự kiện vốn được xem là một vật liệu cơ bản dùng để xây dựng tác phẩm truyện (trong đó có tiểu thuyết)?
Trả lời:
– Tóm tắt: Tác phẩm xoay quanh tâm lý của Kiên, khi những ký ức về thời chiến khốc liệt ùa về trong tâm trí, cùng với nỗi cô đơn trong thời bình đã thôi thúc ông viết nên cuốn tiểu thuyết của mình. Nhân vật “tôi” là đồng nghiệp của Kiên, sau khi Kiên rời đi, “tôi” tiếp nhận số bản thảo anh để lại và dần hiểu rõ hơn về Kiên.
– Đoạn trích không có bối cảnh cụ thể, chủ yếu tập trung vào khía cạnh tâm lý của nhân vật. Mặc dù sự kiện thường được coi là yếu tố quan trọng trong các tác phẩm truyện, nhưng trong đoạn trích này, các sự kiện xảy ra đã tác động mạnh mẽ đến tâm lý nhân vật, từ đó dẫn đến các diễn biến tiếp theo.
Câu 3 trang 25 SGK Ngữ văn 12 Tập 1: Trạng thái tâm lí thường trực của nhân vật Kiên là gì? Liệt kê những từ ngữ đã được tác giả sử dụng để miêu tả trạng thái tâm lí đó.
Trả lời:
– Trạng thái tâm lý chủ đạo của nhân vật Kiên là sự mơ hồ, suy tư và buồn bã.
– Những từ ngữ mà tác giả dùng để diễn tả tâm trạng này bao gồm: giật mình; hồn xiêu phách lạc, ý thức mơ hồ, bối rối, mê đắm; cô đơn, u sầu;…
Câu 4 trang 25 SGK Ngữ văn 12 Tập 1: Trong hồi ức của Kiên, chiến tranh đã hiện lên với “khuôn mặt” như thế nào? Theo hiểu biết của bạn, đây có phải là “khuôn mặt” duy nhất của chiến tranh không? Vì sao?
Trả lời:
– Trong ký ức của Kiên, chiến tranh hiện ra với một “khuôn mặt” đầy đau thương và tàn khốc.
– Tuy nhiên, “khuôn mặt” tàn khốc không phải là hình ảnh duy nhất về chiến tranh. Không thể khẳng định rằng chiến tranh chỉ toàn là đau thương, vì cũng có những khoảnh khắc tình yêu thương xuất hiện, niềm lạc quan và yêu đời hiện hữu, như trong các tác phẩm như Bài thơ về tiểu đội xe không kính của Phạm Tiến Duật.
>> Xem thêm: Soạn bài Mấy ý nghĩ về thơ <<
Câu 5 trang 25 SGK Ngữ văn 12 Tập 1: Quan đoạn trích, bạn hiểu như thế nào về ý nghĩa của sự nhớ lại đối với đời sống tinh thần của một con người?
Trả lời:
Đoạn trích cho thấy rằng việc hồi tưởng là một phần không thể thiếu trong cuộc sống của mỗi người. Những kỷ niệm về những người thân yêu, những trải nghiệm đáng nhớ và những thành tựu đã đạt được là những điểm sáng mang lại màu sắc và ý nghĩa cho cuộc đời. Hồi tưởng quá khứ cũng là nguồn động lực và sức mạnh khi chúng ta đối diện với những khó khăn.
Câu 6 trang 25 SGK Ngữ văn 12 Tập 1: Người kể chuyện đã nêu những nhận xét gì về cuốn tiểu thuyết mà nhân vật Kiên đang viết dở? Những nhận xét đó liên hệ tới đặc điểm nào của tiểu thuyết hiện đại?
Trả lời:
– Người kể chuyện đã nhận xét về cuốn tiểu thuyết rằng ban đầu anh không thể hiểu được, vì bản thảo quá rối rắm và không theo bất kỳ trật tự nào. Tuy nhiên, sau đó anh dần hiểu ra và đánh giá nó “khá cuốn hút”.
– Những nhận xét này gợi nhớ đến các tiểu thuyết hiện đại: tiểu thuyết hiện đại không nhất thiết phải tuân theo trình tự thời gian, có thể bắt đầu từ hiện tại, sau đó quay về quá khứ rồi lại trở về hiện tại. Cách sắp xếp này phụ thuộc vào tâm lý nhân vật và ý đồ của tác giả.
Câu 7 trang 25 SGK Ngữ văn 12 Tập 1: Trong đoạn trích, phần kể lại chuyện Kiên bỏ đi và “tôi” đọc lại bản thảo của Kiên góp phần soi tỏ điều gì về bản chất nỗi đau buồn của nhân vật chính, về công việc viết tiểu thuyết?
Trả lời:
Trong đoạn trích, việc kể về chuyện Kiên rời đi và “tôi” đọc lại bản thảo của Kiên làm sáng tỏ nỗi bất lực, đau đớn đến ám ảnh của một người cầm bút khi cố gắng sáng tác một tác phẩm tiểu thuyết.
Câu 8 trang 25 SGK Ngữ văn 12 Tập 1: Nêu nhận xét khái quát về sự ý thức của tác giả Bảo Ninh đối với việc lựa chọn hình thức viết phù hợp thể hiện vấn đề “nỗi buồn chiến tranh”?
Trả lời:
Trước hết, “Nỗi buồn chiến tranh” đề cập đến một vấn đề lớn, phản ánh sự nguy hiểm và tàn phá đối với con người cả trong và sau chiến tranh. Nỗi đau không chỉ dừng lại ở thể xác mà còn hằn sâu trong tâm hồn. Vì vậy, tiểu thuyết là thể loại phù hợp nhất để truyền tải những nội dung rộng lớn và sâu sắc, cho phép nhà văn thể hiện trọn vẹn ý đồ nghệ thuật của mình.
>> Xem thêm: Soạn bài Năng lực sáng tạo <<
Kết nối đọc – viết
Đề bài trang 25 SGK Ngữ văn 12 Tập 1: Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày cảm nhận của bạn về sự lựa chọn của nhân vật Kiên: nhớ và viết để được phục sinh về tinh thần.
Trả lời:
Trong đoạn trích tiểu thuyết “Nỗi buồn chiến tranh”, nhân vật Kiên hiện lên với nỗi đau chất chồng, từ cả quá khứ lẫn hiện tại. Tuy nhiên, Kiên đã chọn cách hồi tưởng và viết về những câu chuyện quá khứ như một cách tái sinh về mặt tinh thần. Như nhân vật “tôi” đã nhận xét sau khi đọc bản thảo tưởng chừng như rối ren và khó hiểu của Kiên, ta mới nhận ra rằng đó chính là “niềm cảm hứng, niềm lạc quan trở về với quá khứ”. Mặc dù quá khứ chứa đầy đau khổ, nhưng vẫn đong đầy tình người, với những tháng ngày tuổi trẻ, trong sáng và chân thành.
Tổng kết
Trên đây là bài hướng dẫn chi tiết giúp các em soạn bài “Nỗi buồn chiến tranh” – Ngữ văn 12 Kết nối tri thức trong chương trình Ngữ văn 12 do kienthucthpt biên soạn. Hy vọng nội dung bài viết này sẽ mang lại cho các em nhiều kiến thức bổ ích trong quá trình học tập. Chúc các em có một năm học cuối cấp thành công.