Hướng dẫn giải chi tiết Sinh học 10 Kết nối tri thức Bài 16

Trong bài này Kiến thức THPT  sẽ cung cấp lời giải Sinh học 10 Kết nối tri thức bài 16 giúp các em khám phá chu kỳ tế bào và quá trình nguyên phân – các giai đoạn quan trọng trong sự sống của tế bào. Với lời giải cụ thể cho từng phần, giúp bạn tiếp cận dễ dàng và nâng cao hiệu quả học tập.

Câu hỏi mở đầu trang 97 Sinh học 10 Kết nối tri thức

Ảnh bên chụp tế bào ung thư ở cơ thể người. Tế bào ung thư được hình thành như thế nào?

Ảnh chụp tế bào ung thư ở cơ thể người

Hướng dẫn trả lời:

Việc tế bào trong cơ thể người có phân chia hay không, phân chia nhiều hay ít đều được kiểm soát bởi các tín hiệu điều hòa phân bào. Các tín hiệu này được chia thành hai loại: tín hiệu kích thích và tín hiệu kìm hãm phân bào.

Khi tín hiệu kích thích phân bào được tạo ra quá mức, trong khi tín hiệu kìm hãm lại được sản xuất quá ít, tế bào sẽ phân chia không kiểm soát, dẫn đến hình thành các khối u.

Giả thuyết được nhiều nhà khoa học đồng tình về nguồn gốc của ung thư là do các tế bào trải qua nhiều lần đột biến, làm rối loạn cơ chế điều hòa phân bào. Điều này khiến tế bào phân chia không kiểm soát, tạo nên các khối u ác tính. Phần lớn các bệnh ung thư xuất phát từ đột biến gen xảy ra trong tế bào cơ thể, nên không có khả năng di truyền. Chỉ khoảng hơn 10% trường hợp ung thư là do đột biến gen được truyền từ bố mẹ.

Dừng lại và suy ngẫm trang 98 Kết nối tri thức

1. Chu kì tế bào là gì? Mô tả các sự kiện chính của chu kì tế bào. 

Hướng dẫn trả lời:

Chu kì tế bào là quá trình tế bào sinh trưởng và phân chia để tạo ra hai tế bào con. Chu kì này bao gồm hai giai đoạn chính

• Kì trung gian (quá trình tế bào chuẩn bị phân chia) và
• Quá trình nguyên phân (tế bào phân chia để tạo thành hai tế bào con).

2. Kì trung gian là gì? Nêu tên và chức năng của các pha trong kì trung gian. 

Hướng dẫn trả lời:

Kì trung gian là giai đoạn tế bào chuẩn bị cho sự phân chia. Nó gồm ba pha:

• G1 (Growth 1): Tế bào tăng kích thước và tổng hợp các enzyme cần thiết cho quá trình sao chép DNA.
• S (Synthesis): Tế bào sao chép DNA để chuẩn bị cho việc phân chia.
• G2 (Growth 2): Tế bào tiếp tục tăng trưởng và chuẩn bị hoàn tất các điều kiện cần thiết cho quá trình nguyên phân.

3. Hãy cho biết các giai đoạn của chu kì tế bào có mối quan hệ với nhau như thế nào. 

Hướng dẫn trả lời:

Các giai đoạn của chu kì tế bào liên kết chặt chẽ để đảm bảo tế bào phân chia chính xác.Giai đoạn G1 giúp tế bào phát triển và chuẩn bị cho việc sao chép DNA ở pha S. Sau đó, pha S sao chép DNA, cung cấp thông tin di truyền cho tế bào con. Cuối cùng, G2 chuẩn bị cho nguyên phân, và quá trình nguyên phân tạo ra hai tế bào con hoàn chỉnh.

4. Điểm kiểm soát chu kì tế bào là gì? Giải thích vai trò của các điểm kiểm soát chu kì tế bào. 

Hướng dẫn trả lời:

Điểm kiểm soát chu kì tế bào là các giai đoạn quan trọng trong chu kì mà tế bào kiểm tra và xác nhận các điều kiện cần thiết cho sự phân chia đã được đáp ứng. Các điểm này giúp ngăn ngừa lỗi trong quá trình phân chia, đảm bảo rằng chỉ các tế bào có DNA không bị tổn thương mới tiếp tục chu kì, do đó duy trì tính toàn vẹn của thông tin di truyền.

Câu hỏi dừng lại và suy ngẫm trang 100

1. Trình bày diễn biến các kì của nguyên phân. 

Hướng dẫn trả lời:

Nguyên phân là quá trình phân chia tế bào, bao gồm bốn giai đoạn chính:

• Kì đầu: Nhiễm sắc thể co ngắn lại, màng nhân và nhân con biến mất, các thoi phân bào bắt đầu hình thành.
• Kì giữa: Nhiễm sắc thể xếp thành hàng ở mặt phẳng xích đạo của tế bào, các sợi thoi phân bào gắn vào tâm động của mỗi nhiễm sắc thể.
• Kì sau: Nhiễm sắc thể tách ra ở tâm động và di chuyển về hai cực của tế bào nhờ sự co rút của các sợi thoi.
• Kì cuối: Nhiễm sắc thể trở lại dạng sợi mảnh, màng nhân và nhân con tái lập, thoi phân bào biến mất, và tế bào chất phân chia tạo thành hai tế bào con.

2. Nêu kết quả của nguyên phân. Nguyên phân có ý nghĩa gì?

Hướng dẫn trả lời:

• Kết quả của nguyên phân: Tạo ra hai tế bào con có bộ nhiễm sắc thể giống hệt nhau và giống tế bào mẹ.
• Ý nghĩa của nguyên phân: Nguyên phân giúp cơ thể phát triển và thay thế các tế bào cũ, tổn thương. Nó duy trì tính ổn định của bộ nhiễm sắc thể trong các tế bào cơ thể, đảm bảo sự đồng nhất về di truyền trong quá trình phát triển và sinh trưởng của sinh vật.

Dừng lại và suy ngẫm trang 102 Kết nối tri thức

Câu hỏi 1 sinh 10 kết nối tri thức bài 16 trang 102

Phân biệt u lành tính với u ác tính.

Hướng dẫn trả lời:

Phân biệt u lành tính với u ác tính:

– Khi khối u định vị ở một vị trí nhất định mà các tế bào của nó không phát tán đến các vị trí khác trong cơ thể được gọi là u lành tính.

– Nếu tế bào của khối u có thêm đột biến khiến chúng ta có thể tách khỏi vị trí ban đầu, di chuyển đến vị trí mới tạo nên nhiều khối u thì các khối u đó được gọi là u ác tính hay ung thư.

Câu hỏi 2 trang 102 Sinh học 10 bài 16 chu kì tế bào và nguyên phân

Nguyên phân gây rối loạn quá trình điều hòa phân bào dẫn đến phát sinh ung thư là gì? Giải thích.

Hướng dẫn trả lời:

– Nguyên nhân gây nên rối loại quá trình điều hòa phân bào dẫn đến phát sinh ung thư là: Tế bào bị đột biến nhiều lần, làm rối loạn cơ chế điều hòa phân bào, khiến tế bào phân chia không kiểm soát và hình thành nên các khối u. Hầu hết các bện ung thư là do đột biến gene phát sinh trong các tế bào cơ thể nên không di truyền được từ thế hệ này sang thế hệ khác. Chỉ khoảng hơn 10% bệnh ung thư là do gene đột biến được truyền từ bố mẹ.

– Tỉ lệ người mắc bệnh ung thư ngày càng gia tăng do các nguyên nhân sau:

+ Gia tăng tuổi thọ (thời gian tiếp xúc với các tác nhân đột biến dài hơn).

+ Ô nhiễm môi trường sống làm phát sinh nhiều tác nhân đột biến, thói quen ăn uống không khoa học (uống nhiều rượu bia, ăn nhiều mỡ động vật, ăn các thức ăn bị mốc, hút nhiều thuốc lá, ăn nhiều thực phẩm chế biến sẵn như thịt khun khói, cá muối, thịt nướng cháy,…).

+ Thói quen sinh hoạt không lành mạnh (ít vận động, lười tập thể dục thể thao,…).

Câu hỏi 3 Sinh học 10 Kết nối tri thức bài 16

Những loại ung thư nào phổ biến nhất ở người Việt Nam?

Hướng dẫn trả lời:

Những loại ung thư phổ biến nhất Việt Nam là ung thư gan, ung thư phổi, ung thư dạ dày, ung thư đại trực tràng, ung thư tuyến tiền liệt, ung thư tuyến vú,…

Câu hỏi 4 trang 102 Sinh học 10 Sách mới

Nêu một số biện pháp phòng tránh, chữa trị bệnh ung thư.

Hướng dẫn trả lời:

– Một số biện pháp phòng tránh bệnh ung thư:

+ Hạn chế tiếp xúc với các nguồn chứa tác nhân gây ung thư

+ Tích cực rèn luyện thể dục thể thao

+ Thường xuyên thăm khám sức khỏe định kì để tầm soát phát hiện sớm khối u

+ Chữa trị triệt để những bệnh viêm nhiễm mãn tính do virus và các loại vi sinh vật.

– Một số biện pháp chữa trị bệnh ung thư:

+ Phẫu thuật cắt bỏ khối u.

+ Chiếu xạ hoặc dùng hóa chất tiêu diệt các tế bào khối u.

+ Dùng tế bào gốc để hỗ trợ quá trình điều trị khối u.

+ Sử dụng liệu pháp miễn dịch tăng cường khả năng đề kháng cùng một số biện pháp khác

Câu hỏi luyện tập và vận dụng trang 103

1. Trình bày mối quan hệ giữa các giai đoạn trong chu kì tế bào. Tại sao tế bào lại cần có hệ thống kiểm soát chu kì tế bào? 

Hướng dẫn trả lời:

Mỗi giai đoạn trong chu kì tế bào đều phụ thuộc vào sự hoàn thành của các giai đoạn trước đó để chuyển sang giai đoạn tiếp theo. Hệ thống kiểm soát chu kì tế bào giúp đảm bảo rằng các sự kiện trong mỗi giai đoạn diễn ra chính xác và đầy đủ, tránh các lỗi có thể dẫn đến tổn thương hoặc đột biến tế bào, bảo vệ tính toàn vẹn của vật liệu di truyền.

2. Các NST co xoắn cực đại và tập trung ở mặt phẳng xích đạo của thoi phân bào vào kì giữa có ý nghĩa gì? Nếu các NST không co xoắn lại mà vẫn ở dạng sợi mảnh thì điều gì sẽ xảy ra khi các NST phân li ở kì sau? 

Hướng dẫn trả lời:

Việc các nhiễm sắc thể (NST) co xoắn cực đại và tập trung tại mặt phẳng xích đạo giúp NST dễ dàng di chuyển và phân li đều về hai cực trong kì sau. Nếu NST không co xoắn mà vẫn ở dạng sợi mảnh, chúng sẽ dễ bị đứt hoặc không phân li đồng đều, dẫn đến sai lệch về số lượng hoặc cấu trúc NST trong tế bào con.

3. Điều gì sẽ xảy ra khi hai chromatid của một NST nào đó không tách nhau ra ở kì sau của nguyên phân? 

Hướng dẫn trả lời:

Nếu hai chromatid của một NST không tách ra ở kì sau, tế bào con sẽ nhận sai số lượng NST, dẫn đến tình trạng lệch bội (thừa hoặc thiếu NST), gây ra các vấn đề trong chức năng và phát triển của tế bào con.

4. Nếu tế bào đang phân chia được xử lí bởi hóa chất colchicine có chức năng ức chế sự hình thành vi ống trong hệ thống thoi phân bào thì hậu quả sẽ như thế nào?

Hướng dẫn trả lời:

Colchicine ức chế sự hình thành vi ống trong thoi phân bào, do đó làm gián đoạn quá trình phân li NST. Tế bào sẽ không thể hoàn tất quá trình phân chia, gây ra các bất thường về số lượng NST hoặc thậm chí dẫn đến chết tế bào.

5. Không hút thuốc nhưng thường xuyên ngửi khói thuốc lá của những người hút thuốc xung quanh liệu chúng ta có nguy cơ bị bệnh ung thư không? Nếu có thì khả năng bị bệnh ung thư gì là cao nhất? 

Hướng dẫn trả lời:

Có, khi thường xuyên hít phải khói thuốc lá thụ động, chúng ta vẫn có nguy cơ cao mắc bệnh ung thư, đặc biệt là ung thư phổi. Ngoài ra, các loại ung thư khác như ung thư vòm họng và ung thư bàng quang cũng có thể xuất hiện do ảnh hưởng của các hóa chất độc hại trong khói thuốc lá.

Bài viết đã cung cấp lời giải chi tiết cho bài 16 chu kì tế bào và nguyên phân. Hy vọng rằng các em đã nắm chắc kiến thức về chu kỳ tế bào và nguyên phân, từ đó phát triển tư duy sinh học và sẵn sàng cho các bài học tiếp theo.

<<Xem thêm>>