Sinh học 11 bài 20 với chủ đề Sinh trưởng và phát triển ở thực vật mang đến những kiến thức sâu sắc về cách thực vật lớn lên và phát triển qua từng giai đoạn. Để giúp các em học tốt hơn, bài viết này sẽ cung cấp lời giải chi tiết, bám sát nội dung sách giáo khoa.
Câu hỏi mở đầu trang 129 Sinh học 11
Thực vật có tuổi không? Khi nào thực vật ngừng sinh trưởng?
Hướng dẫn trả lời:
Thực vật cũng có tuổi thọ, và đối với cây hai lá mầm, tuổi của cây có thể được xác định dựa vào số vòng gỗ. Quá trình sinh trưởng của thực vật sẽ dừng lại khi chúng bước vào giai đoạn già cỗi và chết. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, sự sinh trưởng của chúng cũng có thể tạm ngừng nếu phải đối mặt với các điều kiện môi trường khắc nghiệt làm ức chế quá trình phát triển.
Câu hỏi dừng lại và suy ngẫm trang 131
Câu hỏi 1 sinh trưởng và phát triển ở thực vật sinh 11
Sinh trưởng và phát triển ở thực vật có đặc điểm gì?
Hướng dẫn trả lời:
Sinh trưởng và phát triển của thực vật chỉ diễn ra tại một số vị trí và cơ quan nhất định trên cơ thể, chẳng hạn như ngọn thân, đỉnh cành, chóp rễ,… những nơi chứa các mô phân sinh.
Quá trình này kéo dài suốt vòng đời của thực vật nhờ sự phân chia liên tục của các tế bào tại các mô phân sinh. Đây là dạng sinh trưởng không giới hạn, thể hiện qua sự tăng trưởng về kích thước cũng như sự hình thành và thay thế liên tục các cơ quan như cành, lá, rễ, hoa, và quả.
Câu hỏi 2 trang 131 Sinh học 11 Kết nối tri thức
Dựa vào Hình 20.3, chỉ ra mối quan hệ giữa nhiệt độ với tỉ lệ nảy mầm và thời gian nảy mầm của hạt.
Mối quan hệ giữa nhiệt độ với tỉ lệ nảy mầm
Hướng dẫn trả lời:
Mối quan hệ giữa nhiệt độ với tỉ lệ nảy mầm và thời gian nảy mầm của hạt: Trong một giới hạn nhất định, tăng nhiệt độ sẽ làm tăng tỉ lệ nảy mầm và rút ngắn thời gian nảy mầm của hạt.
Dừng lại và suy ngẫm trang 133 Sách mới
Câu hỏi 1 trang 133 Sinh học 11 Kết nối tri thức
Phân biệt các loại mô phân sinh ở thực vật về vị trí và vai trò của mỗi loại.
Hướng dẫn trả lời:
Mô phân sinh đỉnh
- Vị trí: Nằm ở ngọn cây, đỉnh cành, và chóp rễ, xuất hiện ở cả cây một lá mầm và cây hai lá mầm.
- Vai trò: Giúp cây tăng chiều cao, cành dài ra và rễ phát triển về chiều dài.
Mô phân sinh bên
- Vị trí: Phân bố ở phần vỏ và trụ của thân, rễ; chỉ có ở cây hai lá mầm.
- Vai trò: Đóng vai trò làm tăng đường kính thân cây.
Mô phân sinh lóng
- Vị trí: Nằm ở các mắt của thân cây một lá mầm.
- Vai trò: Giúp lóng cây phát triển dài hơn.
Câu hỏi 2 Sinh 11 khái niệm sinh trưởng và phát triển ở sinh vật
Trong các cơ quan: rễ, thân, lá, cơ quan nào sinh trưởng không giới hạn? Điều này có ý nghĩa như thế nào với đời sống của thực vật?
Hướng dẫn trả lời:
Trong các cơ quan của thực vật như rễ, thân và lá, rễ và thân là những cơ quan có khả năng sinh trưởng không giới hạn. Quá trình sinh trưởng không giới hạn này giúp tăng đường kính của thân và rễ, đồng thời kéo dài chiều cao của thân và chiều dài của rễ. Điều này hỗ trợ thực vật hấp thụ và chuyển hóa chất dinh dưỡng, từ đó thúc đẩy sự phát triển của các cơ quan khác như lá, hoa và quả.
Ngoài ra, sự sinh trưởng không giới hạn còn giúp thực vật thích nghi tốt hơn với môi trường sống bất lợi, chẳng hạn như rễ mọc dài về hướng nguồn nước, thân phát triển cao hơn để tiếp nhận ánh sáng tốt hơn, đảm bảo sự sinh trưởng và phát triển của toàn bộ cơ thể thực vật.
Câu hỏi 3 Sinh học 11 trang 133
Phân biệt kiểu sinh trưởng của cây một lá mầm và cây hai lá mầm.
Hướng dẫn trả lời:
Cây một lá mầm:
- Chỉ có khả năng sinh trưởng sơ cấp, không xuất hiện sinh trưởng thứ cấp.
- Sự sinh trưởng sơ cấp diễn ra nhờ sự phân chia tế bào ở mô phân sinh đỉnh và mô phân sinh lóng.
- Đường kính thân không tăng đáng kể do cây không có mô phân sinh bên.
Cây hai lá mầm:
- Có cả sinh trưởng sơ cấp và sinh trưởng thứ cấp (trừ các loài cây hai lá mầm thân thảo).
- Sự sinh trưởng sơ cấp diễn ra nhờ sự phân chia tế bào tại mô phân sinh đỉnh.
- Kích thước đường kính của thân tăng lên nhờ hoạt động của mô phân sinh bên.
Câu hỏi dừng lại và suy ngẫm trang 137
Giải câu 1 trang 137 Sinh học 11
Hormone thực vật là gì? Chúng có vai trò như thế nào đối với thực vật?
Hướng dẫn trả lời:
Hormone thực vật (hay còn gọi là phytohormone hoặc chất điều hòa sinh trưởng) là các hợp chất hữu cơ có hoạt tính sinh học cao, được tạo ra với lượng rất nhỏ ở một số cơ quan, bộ phận nhất định của cây, và đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết các hoạt động sống của thực vật.
Vai trò của hormone đối với thực vật:
- Ở cấp độ tế bào, hormone thực vật điều chỉnh quá trình phân chia, kéo dài và phân hóa tế bào. Ngoài ra, hormone còn có khả năng thay đổi độ trương nước của tế bào, ảnh hưởng đến trạng thái của chúng.
- Ở cấp độ cơ thể, hormone có các vai trò:
- Thúc đẩy quá trình sinh trưởng và phát triển của thực vật, như kích thích sự phát triển của chồi ngọn, sự nảy mầm của hạt, và quá trình quả chín,… Đồng thời, hormone cũng có thể ức chế sinh trưởng, đẩy nhanh sự lão hóa của cây thông qua các hiện tượng như ngủ của hạt, rụng lá và rụng quả.
- Điều chỉnh các phản ứng của thực vật trước các kích thích từ môi trường, giúp cây thích nghi với điều kiện sống.
Câu 2 trang 137 Sinh 11 Kết nối tri thức
Lập bảng chỉ ra đặc điểm của các loại hormone về vị trí tổng hợp, hướng vận chuyển và tác dụng sinh lí của mỗi loại.
Hướng dẫn trả lời:
| Loại hormone | Vị trí tổng hợp | Hướng vận chuyển | Tác dụng sinh lý |
| Auxin | Chồi ngọn, lá non, hạt đang phát triển | Vận chuyển từ ngọn xuống (cực tính ngọn – gốc) | Kích thích kéo dài tế bào, phân chia mô phân sinh, kích thích ra rễ phụ, và điều chỉnh sự uốn cong của cây. |
| Gibberellin (GA) | Lá non, chồi, hạt đang phát triển | Không định hướng | Kích thích sự kéo dài thân, nảy mầm của hạt, phá vỡ trạng thái ngủ, và kích thích ra hoa ở một số loài cây. |
| Cytokinin | Rễ, lá non, quả đang phát triển | Từ rễ lên (theo mạch gỗ) | Kích thích phân chia tế bào, làm chậm quá trình lão hóa, kích thích sự phát triển chồi bên. |
| Ethylene | Quả chín, lá già, hoa đang héo | Khuếch tán qua tế bào | Kích thích quả chín, làm rụng lá, rụng hoa, và điều hòa phản ứng của cây với stress từ môi trường. |
| Acid Abscisic (ABA) | Chồi, rễ, hạt đang phát triển | Không định hướng | Ức chế sinh trưởng, duy trì trạng thái ngủ của hạt, điều hòa sự đóng mở khí khổng để thích nghi với khô hạn. |
Câu hỏi 3 trang 137 Sinh học 11
Khi sử dụng hormone thực vật trong trồng trọt, cần tuân thủ những nguyên tắc gì?
Hướng dẫn trả lời:
Khi sử dụng hormone thực vật trong trồng trọt, cần tuân thủ các nguyên tắc: đúng liều lượng, đúng nồng độ, đảm bảo tính đối kháng và sự phối hợp giữa các loại hormone.
Trả lời câu hỏi dừng lại và suy ngẫm trang 138
Câu hỏi 1 trang 138 Sinh 11 bài 20
Quá trình phát triển của thực vật có hoa gồm những giai đoạn nào? Dấu hiệu nhận biết của mỗi giai đoạn là gì?
Hướng dẫn trả lời:
Quá trình phát triển của thực vật có hoa bao gồm các giai đoạn: hạt, non trẻ, trưởng thành, sinh sản và già. Những giai đoạn này được phân biệt dựa trên sự thay đổi về hình thái và cấu trúc của các mô, cơ quan trong cây. Cụ thể như sau:
| Giai đoạn | Dấu hiệu nhận biết |
| Giai đoạn hạt | Từ khi hợp tử được hình thành và phát triển thành hạt cho đến khi hạt bắt đầu nảy mầm. |
| Giai đoạn non trẻ | Bắt đầu từ lúc hạt nảy mầm cho đến khi cây phát triển khả năng tạo ra cơ quan sinh sản. |
| Giai đoạn trưởng thành | Bắt đầu khi cơ quan sinh sản xuất hiện và kéo dài đến khi quá trình thụ tinh diễn ra. |
| Giai đoạn sinh sản | Từ khi quá trình thụ tinh xảy ra cho đến khi hình thành hạt mới. |
| Giai đoạn già | Từ lúc hạt và quả được hình thành cho đến khi cây kết thúc vòng đời và chết. |
Câu hỏi 2 trang 138 Sinh học 11 Sách mới
Kể tên các nhân tố chi phối quá trình sinh trưởng và phát triển của thực vật có hoa. Những nhân tố đó có tác động như thế nào đến sinh trưởng và phát triển của thực vật.
Hướng dẫn trả lời:
Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình sinh trưởng và phát triển của thực vật có hoa gồm:
- Nhân tố bên trong: Yếu tố di truyền và hormone.
- Nhân tố bên ngoài: Ánh sáng, nhiệt độ và chất dinh dưỡng.
Tác động của các yếu tố đến sinh trưởng và phát triển của thực vật:
| Nhân tố | Tác động |
| Yếu tố di truyền | Quy định độ tuổi ra hoa của mỗi loài thực vật, dựa vào các đặc điểm di truyền riêng của từng loài. |
| Hormone | Kích thích quá trình ra hoa; sự cân bằng nồng độ hormone quyết định sự chuyển đổi từ giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng sang giai đoạn sinh sản. |
| Ánh sáng | Tương quan giữa độ dài ngày và đêm ảnh hưởng đến khả năng ra hoa của nhiều loài thực vật. |
| Nhiệt độ | Tác động đến quá trình ra hoa; một số loài thực vật chỉ ra hoa khi trải qua giai đoạn tiếp xúc với nhiệt độ thấp trong một khoảng thời gian nhất định. |
| Chất dinh dưỡng | Ảnh hưởng trực tiếp đến thời điểm và khả năng ra hoa, đảm bảo sự phát triển khỏe mạnh của thực vật. |
Dừng lại và suy ngẫm trang 139
Câu hỏi trang 139 Sinh học 11
Tìm thêm ví dụ ứng dụng hiểu biết về sinh trưởng, phát triển của thực vật trong thực tiễn.
Hướng dẫn trả lời:
- Điều chỉnh nhiệt độ phù hợp và sử dụng ánh sáng nhân tạo từ đèn LED (ánh sáng đỏ và xanh) để hỗ trợ quá trình trồng rau thủy canh trong nhà kính.
- Áp dụng gibberellin để phá trạng thái ngủ của hạt giống như hạt cây đào, cây táo, giúp chúng nảy mầm nhanh hơn.
- Sử dụng hormone kích thích để thúc đẩy cây quất cảnh tạo ra nhiều quả, đáp ứng nhu cầu trang trí dịp lễ, Tết.
- Tiêm hormone kích thích vào củ khoai tây nhằm đẩy nhanh quá trình mọc mầm, hỗ trợ sản xuất.
- Thực hiện ủ rơm để giữ ấm, bảo vệ cây trồng khỏi tác động của thời tiết lạnh giá.
Câu hỏi luyện tập và vận dụng trang 140
Câu 1 trang 140 Sinh học 11 luyện tập và vận dụng
Trong sản xuất, người ta thường kéo dài giai đoạn sinh trưởng phát triển sinh dưỡng của những đối tượng cây trồng nào? Nêu một số biện pháp để thực hiện.
Hướng dẫn trả lời:
- Trong sản xuất nông nghiệp, người ta thường áp dụng các biện pháp để kéo dài giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng của các loại cây trồng ngắn ngày, đặc biệt là những loài cây có sản phẩm chính từ lá, thân hoặc củ.
Một số biện pháp được thực hiện:
- Sử dụng gibberellin để kích thích sự phân chia và kéo dài tế bào, giúp tăng chiều dài thân và lóng, từ đó thúc đẩy sự phát triển của cây.
- Thắp đèn cho cây (như hoa cúc) nhằm kéo dài thời gian sinh trưởng sinh dưỡng, giúp thân cây khỏe mạnh, hoa to đẹp và điều chỉnh thời gian ra hoa, thích hợp cho nhu cầu vào dịp Tết.
Câu hỏi 2 Sinh 11 sinh trưởng và phát triển ở thực vật
Nhà Lan trồng ba loại rau gồm: mồng tơi, rau đay và rau bí. Hãy giới thiệu giúp Lan một biện pháp để tăng số lượng nhánh, từ đó tăng năng suất của các loại rau này. Giải thích cơ sở của biện pháp đó.
Hướng dẫn trả lời:
- Để tăng số lượng nhánh và nâng cao năng suất cho các loại rau như mồng tơi, rau đay, và rau bí, biện pháp bấm ngọn được áp dụng nhằm kích thích cây tạo thêm nhiều chồi nách.
Cơ sở khoa học của biện pháp bấm ngọn:
- Đỉnh sinh trưởng là nơi sản xuất auxin, một hormone giúp duy trì ưu thế đỉnh và ức chế sự phát triển của các chồi bên. Khi ngọn cây bị cắt bỏ, lượng auxin giảm, trong khi hàm lượng cytokinin không thay đổi, dẫn đến việc loại bỏ ưu thế đỉnh. Điều này kích thích các chồi bên phát triển mạnh hơn, giúp điều chỉnh chiều dài thân, tăng số lượng cành nhánh, đồng thời tập trung chất dinh dưỡng vào việc nuôi chồi mới, từ đó cải thiện năng suất cây trồng.
Câu hỏi 3 trang 140 Sinh học 11
Lập bảng phân biệt sinh trưởng sơ cấp và sinh trưởng thứ cấp.
Hướng dẫn trả lời:
| Tiêu chí | Sinh trưởng sơ cấp | Sinh trưởng thứ cấp |
| Khái niệm | Kết quả của hoạt động mô phân sinh đỉnh và mô phân sinh lóng, dẫn đến sự tăng chiều cao của cây và chiều dài của rễ. | Kết quả từ sự phân chia tế bào tại mô phân sinh bên, xảy ra ở thân và rễ của cây hai lá mầm. |
| Loại cây | Xảy ra ở cả cây một lá mầm và cây hai lá mầm. | Chỉ xuất hiện ở cây hai lá mầm. |
| Nơi sinh trưởng | Tại mô phân sinh đỉnh và mô phân sinh lóng. | Tại mô phân sinh bên. |
| Đặc điểm bó mạch | Các bó mạch xếp rải rác. | Các bó mạch xếp chồng hai bên tầng sinh mạch. |
| Dạng sinh trưởng | Tăng trưởng theo chiều cao. | Tăng trưởng theo chiều ngang (đường kính thân và rễ). |
Câu hỏi 4 trang 140 Sinh học 11
Quan sát lát cắt ngang của thân cây gỗ ở Hình 20.7 và cho biết cách xác định tuổi của cây. Có thể sử dụng vòng gỗ để tìm hiểu đặc điểm khí hậu (lượng mưa, nhiệt độ) ở địa phương nơi thực vật đó sinh sống được không? Giải thích.
Lát cắt ngang của thân cây gỗ
Hướng dẫn trả lời:
Cách xác định tuổi cây: Dựa vào đặc điểm sinh trưởng của cây, mỗi năm cây tạo ra một vòng gỗ mới. Mỗi vòng gỗ gồm hai phần: vùng sáng và vùng tối. Do đó, số lượng vòng gỗ có thể được sử dụng để tính tuổi của cây.
Ứng dụng vòng gỗ trong nghiên cứu khí hậu: Vòng gỗ cũng cung cấp thông tin về các điều kiện khí hậu (như lượng mưa, nhiệt độ) tại khu vực cây sinh sống. Vì sự sinh trưởng của cây chịu ảnh hưởng lớn từ môi trường, khi khí hậu thay đổi, tốc độ sinh trưởng của cây cũng bị tác động. Cụ thể, gỗ sớm (vòng sáng) hình thành vào mùa xuân, khi điều kiện thuận lợi, với tế bào lớn và thành mỏng. Ngược lại, gỗ muộn (vòng tối) được tạo ra vào mùa hè hoặc mùa thu, khi điều kiện khí hậu khó khăn hơn, với tế bào nhỏ và thành dày.
Với nội dung chi tiết và lời giải rõ ràng, bài viết về Giải bài 20 Sinh trưởng và phát triển ở thực vật sẽ giúp các em nắm chắc các kiến thức trọng tâm. Chúc các em học tập hiệu quả và đạt thành tích tốt nhất!
<<Xem thêm>> Giải Sinh 11 Khái niệm sinh trưởng và phát triển ở sinh vật
Tác giả:
thaovy
Chào các bạn! Mình là Thảo Vy - Sinh viên K28 - Đại học Sư phạm Hà Nội. Với nhiều năm kinh nghiệm giảng dạy, chuyên môn vững vàng, phương pháp sư phạm hiện đại và nhiệt huyết làm nghề hy vọng sẽ giúp các em đạt kết quả tốt nhất.
