Soạn bài Trao duyên Ngữ văn 11| Kết nối tri thức (Ngắn nhất)

Soạn bài Trao duyên trang 14, 15, 16 Ngữ văn 11 Tập 2 ngắn nhất mà vẫn đủ ý được biên soạn bám sát sách Ngữ văn lớp 11 Kết nối tri thức giúp học sinh soạn văn 11 dễ dàng hơn.

Soạn bài Trao duyên ngắn nhất

* Trước khi đọc

Câu hỏi 1 trang 14 SGK Ngữ văn 11 Tập 2: Mối tình Kim – Kiều được Nguyễn Du miêu tả như một “thiên tình sử” tuyệt đẹp. Bạn hãy đọc một đoạn thơ trong Truyện Kiều hoặc một bài thơ của tác giả khác viết về tình yêu của họ.

Trả lời:

Bài thơ “Kiều thề nguyền với Kim Trọng” nằm trong tập thơ “Vịnh Kiều” của Chu Mạnh Trinh, nói về sự quyến luyến, say đắm của tình yêu và những trắc trở trong mối quan hệ giữa Kiều và Kim Trọng:

Dan díu vì ai luống ngẩn ngơ, 

Để ai gió đón lại trăng chờ. 

Sông Ngân chưa bắc cầu Ô Thước,

 Phận liễu còn e trận gió mưa. 

Lựa mối tơ tình năm ngón dạo, 

Lập lờ lửa dọc một lời thơ. 

Giá trong muốn vẹn niềm băng tuyết, 

Nào phải trăng hoa khéo ỡm ờ.

* Đọc văn bản

Gợi ý trả lời câu hỏi trong bài học

Câu 1 trang 14 SGK Ngữ văn 11 Tập 2: Hình dung bối cảnh của cuộc trao duyên (thời gian, không gian, hoàn cảnh của nhân vật).

Trả lời:

– Thời gian: Sau đêm Thúy Kiều và Kim Trọng thề nguyền bên nhau.

– Không gian: Trong căn phòng, dưới ánh đèn dầu leo lắt.

– Hoàn cảnh: Trước ngày Thúy Kiều chuẩn bị rời đi theo Mã Giám Sinh về quê (sau khi Kiều buộc phải bán mình để chuộc cha và em).

Câu 2 trang 14 SGK Ngữ văn 11 Tập 2: Chú ý nội dung lời “hỏi han” của Thúy Vân.

Trả lời:

Thúy Vân với bản tính đơn giản, ít bận tâm đến chuyện đời, đã cất lời hỏi thăm đầy quan tâm khi thấy chị mình ngồi lặng lẽ, u sầu, lo lắng bên ngọn đèn khuya.

Câu 3 trang 14 SGK Ngữ văn 11 Tập 2: Theo dõi cảm xúc, suy nghĩ của Thúy Kiều:

– Lúc Thúy Kiều nhờ cậy Thúy Vân

– Khi trao lại kỷ vật cho Thúy Vân

Trả lời:

– Khi Kiều nhờ cậy Thúy Vân: lòng nàng như rối bời, tâm tư trăm mối ngổn ngang.

– Lúc trao kỷ vật: Kiều cảm thấy xót xa, tủi thân, đầy tiếc nuối và ai oán trước số phận nghiệt ngã.

Câu 4 trang 14 SGK Ngữ văn 11 Tập 2: Chú ý lời Thúy Kiều dặn dò Thúy Vân khi trao kỉ vật.

Trả lời:

– Lời dặn dò sau khi Thúy Kiều đã trải qua nhiều suy tư, trăn trở dưới ánh đèn khuya, cho thấy nàng đã thao thức và suy nghĩ rất nhiều.

– Đây là sự nhờ vả chân thành của Thúy Kiều dành cho Thúy Vân, mong em sẽ thay mình kết duyên và chăm sóc chu đáo cho Kim Trọng.

Câu 5 trang 14 SGK Ngữ văn 11 Tập 2: Mười dòng thơ cuối là lời Thúy Kiều nói với ai?

Trả lời:

Thúy Kiều như đang nói với cả Thúy Vân và chính bản thân mình: Nàng mong em gái sẽ thay mình kết duyên với Kim Trọng, được hưởng hạnh phúc trọn vẹn và vẫn giữ mãi ký ức về nàng.

>> Xem thêm: Soạn bài Dương phụ hành (Siêu ngắn) <<

* Sau khi đọc

Nội dung chính: Kiều ngồi thao thức nghĩ đến thân phận và tình yêu lỡ dở của mình. Nàng nhờ Thúy Vân thay mình trả nghĩa cho chàng Kim. Đoạn trích thể hiện bi kịch trong tình yêu của Thúy Kiều và nỗi đau của số phận con người trong xã hội phong kiến.

Gợi ý trả lời câu hỏi sau khi đọc:

Câu 1 trang 16 SGK Ngữ văn 11 Tập 2: Nêu bố cục của đoạn trích và chỉ ra đâu là lời người kể chuyện, đâu là lời đối thoại, lời độc thoại của các nhân vật.

Trả lời:

– Bố cục:

• Phần 1 (12 câu đầu): Kiều thuyết phục Thúy Vân nhận duyên phận mà mình không thể giữ được.
• Phần 2 (14 câu tiếp theo): Kiều trao lại kỷ vật tình yêu và nhắn nhủ Thúy Vân trước khi rời đi.
• Phần 3 (các câu còn lại): Kiều đau đớn trong lòng và bộc lộ những cảm xúc dằn vặt thông qua lời độc thoại nội tâm.

– Lời của người kể chuyện: 711, 725, 730, 735.

– Lời đối thoại của nhân vật: 715, 720, 740, 745.

– Lời độc thoại của nhân vật: 750, 755.

Câu 2 trang 16 SGK Ngữ văn 11 Tập 2: Thúy Kiều trao duyên cho Thúy Vân trong thời điểm nào?

Trả lời:

Khi Kiều sắp sửa theo Mã Giám Sinh về nơi đất khách theo thỏa thuận bán mình để chuộc cha, nàng vẫn còn mang trong lòng mối tình sâu nặng với Kim Trọng mà đành phải bỏ dở.

Câu 3 trang 16 SGK Ngữ văn 11 Tập 2: Đọc đoạn thơ (từ câu 719 đến 748) và trả lời các câu hỏi sau:

a) Lời nhờ cậy Thúy Vân được Thúy Kiều bày tỏ với thái độ như thế nào? Tìm hiểu giá trị của những từ ngữ được dùng để thể hiện thái độ đó.

b) Thúy Kiều đã đưa ra những lí lẽ gì để thuyết phục Thúy Vân nhận lời trao duyên?

c) Khi trao kỉ vật cho Thúy Vân, Thúy Kiều đã dặn dò những gì? Lời dặn dò ấy có nhất quán với lời nàng nhờ cậy và thuyết phục Thúy Vân trước đó hay không? Chỉ ra những từ ngữ, chi tiết thể hiện sự nhất quán hoặc không nhất quán ấy.

d) Nêu diễn biến tâm lí của Thúy Kiều khi nói lời trao duyên và khi trao kỉ vật cho Thúy Vân. Hãy phân tích, lí giải diễn biến tâm lí đó.

Trả lời:

a) Thúy Kiều nhờ cậy Thúy Vân với thái độ đầy chân thành và khẩn thiết.

Các từ ngữ như “cậy”, “lạy”, “thưa” biểu lộ sự cầu xin tha thiết, thường được dùng khi người ở vị thế thấp hơn nói chuyện với người ở vai trên. Thúy Kiều đã thể hiện sự tôn trọng đặc biệt đối với Thúy Vân, người mà nàng nhờ cậy.

b) Kiều giải bày hoàn cảnh khó khăn của mình, đồng thời nhắc đến mối tình dở dang với Kim Trọng và hy vọng em gái có thể thấu hiểu nỗi đau của mình mà chấp nhận gánh vác duyên tình.

c) Lời dặn dò của Thúy Kiều: “Duyên này thì giữ, vật này của chung…chẳng quên”.

Những lời này cho thấy sự mâu thuẫn trong suy nghĩ của Kiều. Mặc dù trao duyên cho Thúy Vân, Kiều vẫn muốn giữ kỷ vật là “của chung”. Sau khi trao duyên, lòng nàng vẫn nặng nề, tràn ngập sự giằng xé. Lý trí bảo nàng từ bỏ tình yêu, nhưng trái tim lại không thể buông tay.

d) Tâm trạng của Thúy Kiều trong đoạn trích “Trao duyên” diễn ra qua ba giai đoạn:

– Khi thuyết phục Thúy Vân nhận duyên: Lời lẽ của Kiều được chọn lựa kỹ càng, hàm súc, với cách diễn đạt tinh tế và chặt chẽ, cho thấy nàng đang rất bình tĩnh và sáng suốt.

– Khi trao kỷ vật: Lời lẽ bắt đầu trở nên thiếu mạch lạc, thậm chí có sự mâu thuẫn. Tâm lý Kiều dần thay đổi, từ trạng thái tỉnh táo chuyển sang bối rối, và đôi khi như lạc vào cõi ảo giác. Sự thay đổi này bắt đầu khi nàng trao cho Thúy Vân những kỷ vật như chiếc vành, tờ mây, phím đàn, mảnh hương nguyền… Mỗi lần trao đi một kỷ vật là một lần tình yêu trong lòng Kiều trỗi dậy, khiến lý trí không còn kiềm chế được trái tim.

– Cuối cùng, Kiều tự tiên đoán về tương lai u ám của mình, nàng cảm thấy cái chết đến khi “hiu hiu gió” hoặc “trâm gãy gương tan” – dự cảm chẳng lành về một tương lai đen tối.

Câu 4 trang 16 SGK Ngữ văn 11 Tập 2: Phân tích diễn biến tâm trạng của Thúy Kiều trong mười dòng thơ cuối (chú ý sự thay đổi đối tượng tâm tình và giọng điệu).

Trả lời:

– Sau khi trao duyên cho Thúy Vân, Kiều lặng lẽ gửi lời nhắn nhủ đến Kim Trọng: “Thôi thôi thiếp đã phụ chàng từ đây.” Đây không chỉ là lời xin lỗi âm thầm đầy đau đớn khi phải xa cách người yêu, mà còn chứa đựng nỗi trăn trở về cuộc sống u ám phía trước và lời oán trách số phận bạc bẽo: “Phận sao phận bạc như vôi.”

– Khi nhờ cậy và thuyết phục Thúy Vân nhận lời trao duyên, Kiều mong muốn có thể vẹn toàn cả bên tình lẫn bên hiếu. Nàng hy vọng rằng sự đau đớn trong lòng có thể vơi bớt phần nào khi nhờ em gái “thay lời nước non.” Tuy nhiên, sau khi trao duyên, nỗi đau và tình yêu trong lòng Kiều lại trào dâng mạnh mẽ hơn.

– Diễn biến tâm lý của Kiều trải qua nhiều cung bậc cảm xúc khác nhau: từ việc lo toan để cứu cha và em, trao lại mối duyên dang dở, đến những suy nghĩ về người yêu và về cuộc đời bấp bênh phía trước. Những cảm xúc ấy khiến người đọc không khỏi cảm thấy xót xa cho số phận của nàng.

Câu 5 trang 16 SGK Ngữ văn 11 Tập 2: Nhận xét về nghệ thuật sử dụng từ ngữ của Nguyễn Du trong đoạn trích. Hãy minh họa bằng một ví dụ mà bạn thấy tâm đắc.

Trả lời:

– Tác giả đã linh hoạt sử dụng nhiều hình thức ngôn ngữ đan xen như lời kể, lời thoại của nhân vật (bao gồm đối thoại và độc thoại nội tâm), cùng với lời nửa trực tiếp. Qua đó, thế giới nội tâm của nhân vật được khám phá và tái hiện một cách sâu sắc và tinh tế.

– Ngoài ra, tác giả còn kết hợp tài tình giữa hai dòng ngôn ngữ bác học và bình dân. Từ ngữ Hán Việt đã được Việt hóa, hài hòa với các từ thuần Việt, tạo nên một sự kết hợp nhuần nhuyễn và sáng tạo.

Ví dụ:

• Lời nửa trực tiếp: “Giữa đường đứt gánh tương tư/ Keo loan chắp mối tơ thừa mặc em.”
• Những thành ngữ như “rẽ cửa chia nhà, bạc như vôi, nước chảy hoa trôi,…” cùng nhiều từ ngữ đời thường dung dị đã được đưa vào thơ một cách tự nhiên và linh hoạt.

>> Xem thêm: Soạn bài Thuyền và biển – Ngắn nhất <<

* Kết nối đọc – viết

Bài tập trang 16 SGK Ngữ văn 11 Tập 2: Truyện Kiều là tiếng nói hiểu đời, thương đời của Nguyễn Du. Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) chỉ ra biểu hiện của sự “hiểu” và “thương” ấy trong đoạn trích Trao duyên.

Đoạn văn tham khảo

Trong đoạn trích “Trao duyên,” những diễn biến tâm lý phức tạp của Thúy Kiều thể hiện rõ tài năng của Nguyễn Du trong việc đưa tiếng nói “hiểu đời, thương đời” vào tác phẩm của mình. Nhân vật Thúy Kiều trong đoạn này là một cô gái đáng thương hơn là đáng trách. Dù sao nàng cũng chỉ là một thiếu nữ chưa tới đôi mươi, được gia đình bao bọc và chưa từng phải đối mặt với biến cố lớn nào trong đời.

Người đọc có thể cảm thấy Kiều ích kỷ khi ép duyên em gái với người mình yêu, nhằm làm dịu đi cảm giác tội lỗi của bản thân, và sau đó vẫn mong Thúy Vân và Kim Trọng luôn nhớ đến mình qua câu “Duyên này thì giữ, vật này của chung.” Tuy nhiên, chính điều đó lại thể hiện tài năng nắm bắt tâm lý xuất sắc của Nguyễn Du, và cách cư xử của Kiều trong hoàn cảnh này là hoàn toàn hợp lý.

Kiều đã hy sinh bản thân vì gia đình, bán mình để cứu cha và từ bỏ hạnh phúc riêng. Đến lúc phải ra đi, lòng nàng vẫn nặng trĩu với những cảm xúc day dứt, và buộc phải nhờ cậy Thúy Vân. Nàng không còn đủ mạnh mẽ để tự dối lòng. Nàng chỉ hy vọng Thúy Vân nhận lời để mình yên tâm.

Nhưng khi trao kỷ vật đính ước, tình yêu sâu đậm trong nàng lại trỗi dậy, khiến lòng Kiều giằng xé. Trong nỗi đau, nàng dường như rơi vào ảo giác và bắt đầu tự đối thoại với chính mình. Dù nguyện cầu cho Thúy Vân và Kim Trọng hạnh phúc, nàng vẫn mong muốn được cả hai nhớ đến, dù chỉ một chút – một mong ước nhỏ bé, hèn mọn của người sắp phải rời xa mà không biết khi nào sẽ trở lại.

Cuối cùng, sau lời xin lỗi âm thầm gửi đến Kim Trọng qua câu “Thôi thôi thiếp đã phụ chàng từ đây,” Kiều mới nghĩ về bản thân, cay đắng dự đoán một tương lai tối tăm và đau khổ. Diễn biến tâm lý của Thúy Kiều thay đổi liên tục trong một khoảng thời gian ngắn, nhưng lại vô cùng chân thật.

Nguyễn Du đã tinh tế trong việc thấu hiểu tâm lý con người. Ẩn sau những dòng thơ cay đắng là tình thương và sự cảm thông sâu sắc của Nguyễn Du dành cho số phận nàng Kiều – cũng chính là sự đồng cảm với số phận bi kịch của những người phụ nữ trong xã hội phong kiến xưa.

Trên đây là bài hướng dẫn chi tiết Soạn bài Trao Duyên Ngữ văn 11 sách Kết nối tri thức với cuộc sống mà Kiến thức THPT muốn chia sẻ đến các bạn. Hãy tham khảo kỹ và chuẩn bị bài soạn sắp tới thật tốt nhé!